Reeds eerder is al gezegd: de boodschap die Paulus verkondigde, was de boodschap van de God van Abraham, Isaak en Jakob. Dat vormt meteen de achtergrond voor een van de belangrijkste conflicten in de vroeg christelijke gemeenten, waarbij Paulus niet zelden onder vuur lag.

De boodschap die Paulus verkondigde was de boodschap van de Joodse God, maar Paulus leerde duidelijk: je hoort niet bij het volk van God op grond van besnijdenis, voedsel- en sabbatswetten (oftewel ‘werken der wet’), maar op grond van het geloof. Let wel, bij ‘werken der wet’ gaat het dus niet om je goede daden in algemene zin, maar specifiek om die zaken die een Jood onderscheidden van een niet-Jood.

Nog niet zo heel lang geleden, in de tijd van de Makkabeese opstand van 167 v.Chr., waren het juist díe Joodse gebruiken die onder vuur lagen. De toenmalige heerser had besnijdenis verboden, verplichtte Joden varkens te offeren en te eten en verbood de sabbat en andere feesten te vieren. De Makkabeeën waren daar met grote aanhang onder de Joden tegen in opstand gekomen en wisten het vijandelijk juk van zich af te werpen, zodat een onafhankelijke Joodse staat ontstond, die bleef voortbestaan totdat de Romeinen Jeruzalem veroverden. Sindsdien waren besnijdenis-, voedsel- en sabbatswetten een onopgeefbaar onderdeel van de Joodse identiteit geworden.

Maar nu is daar Paulus, die grote groepen heidenen ervan overtuigt dat ze de God van Abraham, Isaak en Jakob moeten gaan dienen. Maar die niet van hen vraagt om zich te laten besnijden – het teken van het verbond met Abraham – en die niet van hen vraagt de voedsel- en sabbatswetten te houden. Je kunt je voorstellen dat daar van sommige medejoden nogal bezwaar tegen kwam.

In meerdere brieven van Paulus zien we tussen de regels door dat hij in conflict is met medejoden die op deze punten een striktere visie hebben dan hij. Maar Paulus zegt telkens: het is niet door de werken van de wet dat je gerechtvaardigd wordt, maar alleen door geloof in Jezus Christus. Als je gelovigen uit de heidenen toch oplegt dat zij zich moeten besnijden dan vraag je eigenlijk van hen om Jood te worden en dat leidt de aandacht af van de genade.

Dat is het punt waar heel de Galatenbrief om draait. Het gaat er in die brief niet om ‘hoe je christen wordt’ of zo, het gaat ook niet om een kernachtige samenvatting van de geloofsleer. Heel de brief draait om één hele concrete vraag: is het nodig dat christenen met een heidense achtergrond zich laten besnijden. Moeten deze heidense christenen zich als Joden gaan gedragen. En uit de felle toon van de brief is duidelijk dat Paulus onder vuur lag. Zijn tegenstanders hebben hem zwart gemaakt en trekken zijn apostelschap in twijfel. Paulus zegt echter in niet mis te verstane bewoordingen dat het voor je behoud niet nodig is deze typisch Joodse wetten na te leven en dat niemand een ander deze regels mag opleggen. Christus heeft je juist geroepen om vrij te zijn! Bovendien: in Christus is iedere gelovige gelijk, of hij of zij nu Jood is of heiden van achtergrond, of hij nu besneden is of onbesneden.

Dit discussiepunt was het belangrijkste conflictpunt in de vroege kerk. Het is dan ook niet vreemd dat we dit punt van de besnijdenis en de vraag hoe het nu zit met Joden en heidenen in de christelijke gemeente in zoveel brieven tegenkomen.

Heeft deze discussie ons ook iets te zeggen? Jazeker, over de hoofden van de eerste lezers heen spreekt deze boodschap ook tot ons. Het leert ons dat er in de christelijke gemeente geen onderscheid gemaakt mag worden naar ras, afkomst of status. Voor God is iedere gelovige net zoveel waard en dus mag je als broeders en zusters onder elkaar geen onderscheid maken. Bovendien komt uit Paulus’ standpunt heel helder de centrale plaats van de genade van Christus naar voren. Het is zo gemakkelijk om regels op te stellen waaraan je moet voldoen voordat je als volwaardig christen wordt erkend. Maar Paulus zegt: al dat soort menselijke regels leiden af van de genade van Christus. Natuurlijk: je wandel met God vraagt een bepaalde levensstijl. Daar was Paulus naar zijn heidense lezers toe volkomen duidelijk in. Maar als we de genade van Christus vervangen door een systeem, dan hebben we uiteindelijk niet begrepen waar het in het evangelie om draait: een levende relatie met God, een leven in de vrijheid van de genade in Christus.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij