Dit is de eerste in een reeks artikelen over de Herziene Statenvertaling door David Moerman.

Inleiding
Al een aantal jaren wordt er inmiddels gewerkt aan de Herziene Statenvertaling (HSV). Het project heeft de twijfelachtige eer om voortdurend tot discussie te leiden. Het valt hierbij op dat veel argumenten in zo'n discussie gebaseerd zijn op gevoel, en vaak zijn de argumenten ook gewoon onjuist.
In dit artikel zal ik iets zeggen over:

• Bijbelvertaling in het algemeen
• Redenen om de Statenvertaling (SV) te herzien
• Redenen om de SV niet te herzien
• Oneigenlijke argumenten in de discussies

Bijbelvertaling
Zoals al tientallen malen is opgemerkt in de diverse artikelen over de SV, is de Bijbel geschreven in drie (grond)talen: Het Hebreeuws, Aramees (OT) en Grieks (NT). Het overgrote deel van de wereldbevolking spreekt deze talen niet, en daarom zijn er twee mogelijkheden:

• Iedereen de grondtalen aanleren
• De Bijbelse tekst vertalen

De tweede mogelijkheid is tot op heden het meest succesvol gebleken. Het brengt wel wat moeilijkheden met zich mee. Het voert te ver om in dit artikel al de moeilijkheden uit te diepen - in het kort komt het erop neer dat de Bijbelse tekst nooit 1-op-1 te vertalen is. Sommige woorden in de grondtaal hebben meerdere betekenissen in onze taal en vice versa. Dit leidt tot de volgende consequenties:

• De Bijbel in de grondtalen is het meest exact
• Een vertaling maken betekent onvermijdelijk interpreteren en keuzes maken

Dit betekent dat het noodzakelijk is om de grondtalen te kennen wanneer een nauwkeurige bijbelstudie voor een bepaald onderwerp vereist is. (Ook het vergelijken van meerdere vertalingen kan hierbij overigens helpen). Maar wanneer slechts één vertaling gelezen wordt, bestaat het risico dat verkeerde conclusies worden getrokken op basis van de vertaalde tekst. Om dit probleem zoveel mogelijk te voorkomen, heeft men voor de SV gekozen voor een zogeheten concordante¹ vertaling die tevens brontaalgericht² is. Het resultaat is een vertaling die zowel voor- als tegenstanders betrouwbaar achten. (De discussie gaat ook nooit over de betrouwbaarheid van de SV, maar over de leesbaarheid - hierover later meer). Andere vertalingen, zoals bijvoorbeeld Het Boek en in iets mindere mate ook de NBV, zijn juist doeltaalgericht en proberen de verwoording van de boodschap van de Bijbel zo dicht mogelijk bij het dagelijks taalgebruik te houden. Het voordeel hiervan is de toegenomen leesbaarheid. De mogelijke nuances in de grondtekst zijn echter in veel gevallen niet meer zichtbaar.
Welke methode is nu het beste? Dit hangt in grote mate af van het doel waarvoor de vertaling wordt gebruikt. Een doeltaalgerichte vertaling is zeer geschikt om kennis te maken met moeilijk toegankelijke delen uit de Bijbel, of
om grotere stukken uit een bijbelboek ineens te lezen. Voor meer nauwkeurig bijbelonderzoek is een brontaalgerichte vertaling beter. Daarbij moeten we ook bedenken dat de Bijbel geen doorsnee roman is, en dat de vlotte leesbaarheid niet persé een doel hoeft te zijn. Los van de vertaling zijn veel stukken uit de Bijbel hoe dan ook niet gemakkelijk te begrijpen, en is studie eigenlijk altijd vereist. Daarom is het toch wijs om in principe voor een brontaalgerichte vertaling te kiezen. Voor veel mensen is echter de SV te ontoegankelijk geworden, en vindt men een alternatief nodig. Een mogelijk alternatief is de Herziene Statenvertaling (HSV). Het doel van de HSV is niet om een doeltaalgerichte vertaling te zijn, maar om het verouderde Nederlands uit de SV te vervangen.

Noten:
¹ Dezelfde woorden in de grondtaal worden zoveel mogelijk hetzelfde vertaald
² De structuur van de grondtaal is belangrijker dan een mooie vertaling