Dit is de drieëndertigste aflevering van de Livius Nieuwsbrief, voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius Onderwijs.

U kunt zich nog inschrijven voor een cursus in de zomer of het najaar; het programma is hier beschikbaar.

NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE

Iedereen sterft natuurlijk graag voor het vaderland, dacht de fascist Italo Balbo, en stofte de vergeten sage van de Philaeni af; en verder de locatie van Nysa, waar Dionysos is geboren; de context van Daniël 11; de slag bij Cynoscephalae; en tot slot een artikel over de Nubische Dynastie in Egypte.

Op LacusCurtius: een ruime selectie uit Ploutarchos' moralia. Of deugd kan worden onderwezen, Het geluk, Deugd en ondeugd, Advies voor een gelukkig huwelijk, De opvoeding van kinderen, De voordelen van veel vriendschappen en Het luisteren naar lezingen: over alles heeft de Wijze van Chaironea wel iets te melden, en dan hebben we het nog niet gehad over de beroemde Troostbrief aan zijn echtgenote, die we mogen rekenen tot de klassiekste aller Griekse klassiekers.

En op de website van het tijdschrift Momentum een groeiend overzicht van ongeveer 500 antieke locaties op Google Earth. (meer nieuws...)

EGYPTE

Het verhaal van de jonge egyptologie en assyriologie is de geschiedenis van onwaarschijnlijk avontuurlijk ingestelde helden die onwaarschijnlijk veel geluk hadden en onwaarschijnlijk veel schatten mee namen naar de Europese hoofdsteden, afgewisseld met verhalen over zinkende vlotten en schepen vol oudheden die nooit ter plekke aankwamen. Zo'n schip is nu teruggevonden en zal worden onderzocht. Men verwacht de sarcofaag te vinden van farao Mycerinus.

Woestijnzand wil nog wel eens over een archeologische site heen waaien. De herontdekking van wat er onder dat zand lag, biedt journalisten de kans het woord "piramide" te combineren met woorden als "mysterie" en "verdwenen". De onvermijdelijke doctor Zahi Hawass laat zijn licht schijnen over een "verdwenen" piramide bij Saqqara, waar ook ander onderzoek wordt gedaan aan de Trappenpiramide.

Het vinden van hiëroglyfen is niet bijzonder. Wel als het gebeurt in Syrië.

Verschillende keren in het nieuws: een enorm fort aan de Horusweg, die het noordoosten van Egypte verbindt met de Gazastrook (meer...). Het nieuws haalde zelfs de Iraanse pers, zij het met een aparte draai.

En verder: oud touw, silo's in Edfu, een sarcofaag uit de tijd van Ramses II, mummie-DNA.

MESOPOTAMIË

Het maandelijkse stukje over de ondergang van ons erfgoed in Irak kan achterwege blijven: Jordanië, de Verenigde Staten en Syrië hebben in de afgelopen maand resp.1500, 700 en nog eens 700 uit het museum van Bagdad gestolen voorwerpen teruggegeven. Een overzicht van al het goede nieuws, samen met de toedracht van de plundering van het museum, vindt u hier.

Dat de akkerbouw in het Nabije Oosten is ontstaan, staat wel vast, maar de vraag is waar de eerste boeren leefden. Çatalhöyük heeft nu de beste papieren. In het verlengde daarvan een aardig artikel over kralen. Ook aardig: de kat werd gedomesticeerd door de eerste boeren om de eerste graanpakhuizen te bewaken.

In Palmyra is de hellenistische bouwfase gelokaliseerd, die al bekend was uit schriftelijke bronnen maar waarvan elk archeologisch spoor tot op heden ontbrak.

En verder: mensenoffer in Nagar, opgravingen in de oase van Tayma en een buitengewoon leuk interview met Irving Finkel van het British Museum.

IRAN en CENTRAAL-AZIË

Bij het lezen van nieuws over Iran moet je je steeds bewust zijn van politieke insinuaties. Vergelijk voor de aardigheid bericht 1 met bericht 2, en let op de laatste regels. Of lees dit bericht en let opnieuw op de laatste alinea. (Om u gerust te stellen: lees deze, alweer oude, berichtgeving over de berichtgeving.) Je wordt daarna nogal skeptisch over dit bericht, al kan het gewoon waar zijn. Ook het bericht dat er in het zuidwesten van het land een zegel is gevonden uit omstreeks 1500 v.Chr. roept vragen op, want op het plaatje staat een voorwerp dat minstens twee millennia jonger lijkt.

En dan is er nog het nieuws dat Istakhr gebouwd is op Griekse grondslag, dat wil zeggen als een dambord. Om dat te verklaren neemt de opgraver aan dat Griekse slaven bij de bouw hebben mee geholpen - wat zo vreemd niet is, want het stond allang vast dat gevangen Romeinse ingenieurs en Griekse mozaiekleggers werkten in het evenoude Bishapur. De nieuwswaarde van het bericht is dus gelijk aan nul.

De Cyruscylinder "keert terug naar Iran". Het gaat om een koningstekst die Cyrus de Grote in Babylon heeft laten aanbrengen, die nooit ergens anders dan in Babylon en het British Museum heeft gelegen, en die dus helemaal niet "terugkeert". De Iraniërs willen het voorwerp al sinds 1971 graag in hun land hebben en bouwden destijds alvast een speciaal museum; omdat de Cyruscylinder nooit naar Teheran werd overgebracht, is dat museum maar omgedoopt tot Vrijheidstoren.

Over Bahrein hebben we het in deze Nieuwsbrief nog niet gehad - tot vandaag: een ingenieus idee om vast te stellen dat men daar vierduizend jaar geleden een zonnekalender had.

Hopelijk horen we hier meer over: na Jiroft en de "burnt city" (meer...) is nu ook de derde grote nederzetting uit 3000 v.Chr. gevonden. Dat de eerste steden niet, of niet alleen, in Sumerië en de Indusvallei zijn ontstaan, wordt steeds aannemelijker.

En verder: achtergrondartikel over de Saken/Skythen en onderzoek naar de Zoutmannen.

GRIEKENLAND

Aardig BBC-filmpje over de diolkos (overtoom) bij Korinthe, met een reeks terzake doende opmerkingen over de sponsoring van de restauratie door het casino van Loutraki. Ironisch genoeg wordt het filmpje zelf ook gesponsord, met een reclamefilmpje waarvan je het geluid niet af kunt zetten.

Eindelijk DNA-onderzoek waar je eens wat aan hebt: in een oud-Griekse slasaus zat olijfolie met oregano, en de witte wijn werd op smaak gebracht met mastiek - ofwel, ze dronken geen wijn maar retsina.

Een reconstructie van het schip Argo is uitgevaren, en dat heeft meteen politieke complicaties.

En verder: een vijf millennia oude Cypriotische juwelier, meer nieuws over dat Cypriotische wijnschip (met mooie foto), een lief filmpje over de Nemeïsche Spelen, een graf in Thessaloniki (meer...), en er is teveel Grieks erfgoed voor goed erfgoedbeheer - maar dat vermoedde u al.

BULGARIJE

De eerste persberichten over de opgravingen van deze zomer zijn er: het graf van een arts, een graf uit de vierde eeuw, een tempel voor de zon, een beeldje van Venus en ook vandalisme.

ROME EN ZIJN RIJK

Geestig artikel over de datum waarop Caesar aankwam in Britannië - maar let op de laatste alinea's: het gaat in feite om aanvullend bewijs voor een idee uit 1937.

De Romeinen zouden geen raciale vooroordelen hebben gehad. De nieuwswaarde van het bericht is weer eens betrekkelijk gering; het is allang bekend dat bijvoorbeeld de door Trajanus naar Judea gestuurde gouverneur Lusius Quietus een donkere huid had - het belemmerde zijn carrière niet.

En verder: Numantia bedreigd, een Romeinse villa aan de Costa Blanca, arbeidersgrafveld bij Ponte Galeria, een Romeinse strijdwagen, een opslagplaats bij Caerleon, plannen om het Circus van Colchester uit te graven/te reconstrueren en het graf van een Langobard.

JODENDOM en CHRISTENDOM

Dat komt ervan als oudhistorici nonsens niet meteen weerleggen: steeds meer moslims raken ervan overtuigd dat de Joodse Tempel nooit op de Tempelberg heeft gestaan, en nu dreigt Rafiq Al Husseini met geweld als er archeologen in de buurt komen. (Al Husseini geldt als gematigd.) Vreemd is het niet dat we deze maand ook lezen dat het samenwerkingsakkoord dat twee maanden geleden werd gesloten tussen Israelische en Palestijnse archeologen, geen stand houdt.

Al eerder hier genoemd: de theorie van Seth Schwartz dat de joden in de late tweede en derde eeuw volledig geassimileerd waren en het rabbijnse Jodendom in feite is geschapen door het christelijke Keizerrijk. Een aardig artikeltje recyclet zijn ideeën over de joodse houding tegenover antieke standbeelden.

Ook al eerder genoemd: de zoektocht naar de ruïne van Sodom en Gomorra. De beruchte canard dat de zonde van Sodom homoseksualiteit zou zijn, wordt weer eens vrolijk herhaald.

De claim dat de oudste kerk ter wereld zou zijn gevonden in Jordanië is regelrecht belachelijk.

Graankorrels die in Masada zijn gevonden, blijken nog altijd kiemkracht te hebben. Dat is nuttige informatie, want na twee millennia gewasveredeling bestaan sommige oorspronkelijke gewassen niet meer.

En verder: de herinterpretatie van het Judasevangelie en de aangename kanten van het Christendom.

ROMEINEN IN DE LAGE LANDEN

Delen van de Nehalennia-tempel bij Colijnsplaat zijn teruggevonden - hopelijk lezen we hier snel meer over.

Het zoveelste Romeinse schip is gevonden, dit keer in Leidse Rijn.

En verder: plannen om de Romeinse steenovens van Berg en Dal beter voor het publiek zichtbaar te maken, een overzicht van de opgravingen in Keulen en te Sijsele (bij Damme) is een Romeins grafveld gevonden.

OVERIG

De Romeinse keizers namen obelisken mee uit Egypte en dus deed Mussolini dat ook, zij het dat hij zijn obelisk meenam uit Axum in Ethiopië. Na de oorlog beloofde de Italiaanse republiek het gevaarte terug te geven, maar er gebeurde natuurlijk niets. Totdat Berlusconi zei dat de obelisk in Rome zou blijven: die nacht sloeg de bliksem in het monument in, en toen viel dan toch het besluit het ding maar terug te geven - naar de Romeinen zeiden omdat het goedkoper was dan restaureren. Inmiddels is men de obelisk weer aan het oprichten. De rekening gaat overigens toch naar de Italianen.

Populariseren van oudheidkunde op TV, het blijft ellende.

De middeleeuwse klerken die de antieke handschriften kopieerden en doorgaven, deden levensgevaarlijk werk. Het artikel gaat over bijbels, maar is relevant voor elke antieke tekst.

Er zijn plannen voor een remake van Clash of the Titans.

En een enorme collectie foto's, gratis ter beschikking gesteld door een Spaanse fotograaf, die ook enkele verhelderende landkaartjes maakte.

DE "KASTEEL VAN AMSTERDAM-PRIJS"

Normaal gesproken reikt de jury elke maand de prestigieuze Kasteel van Amsterdam-prijs uit voor het persbericht waarvan het duidelijkst blijkt dat het erom gaat publiciteit te genereren om de financiering van de betreffende opgravingen veilig te stellen. Deze maand was er geen geschikte kandidaat, al komt het hieronder te noemen verhaal over een zonsverduistering in de Odyssee dicht in de buurt - maar er lijkt geen financieel gewin in het spel, dus er is niet aan alle voorwaarden voldaan. Om u niet helemaal in het ongewisse te laten over hoe geleerden de media manipuleren, kunt u echter ook terecht bij dit artikel.

DWAASHEID

Er was veel aandacht voor de theorie dat de Odyssee een dateerbare zonsverduistering zou vermelden. Onzin natuurlijk: Homeros schrijft bijvoorbeeld dat Hermes naar het westen reist, wat we dan moeten uitleggen als een beschrijving van de planeet Mercurius, terwijl er ook nogal wat fantasie nodig is om de bedoelde duisternis -vooral duistere voorgevoelens- uit te leggen als een zonsverduistering. Kortom, het staat er simpelweg niet, en zelfs al zou het er staan, dan nog zijn de beschrijvingen van omgevingsfactoren bij Homeros volkomen ondergeschikt aan de plot: bergen, adelaars, hemellichamen, rivieren en dergelijke duiken op als de dichter ze nodig heeft, niet omdat zijn gedicht met de werkelijkheid correspondeert. Het is onthutsend dat het bericht zoveel kranten heeft gehaald.

NIEUWE EXPOSITIES

Antieke parfums in het Musée Royal de Mariemont

Lopende exposities: zie hier.

VRIENDEN VAN LIVIUS

Op zondag 6 juli komen de Vrienden van Livius samen in de Amsterdamse Engelse Kerk (Nieuwezijds Voorburgwal 282a). Herman Vuijsje spreekt over zijn boek Tot hier heeft de Heer ons geholpen. We beginnen om 13.30 en sluiten af rond de klok van vieren. Een vrijwillige eigen bijdrage wordt op prijs gesteld. Op het programma staan Yvonne Telenga met Faas Zwart Over de rechtspraak en Over de Raad van State (3 augustus) en Dick Schaap The Battle of the Atlantic (duikbootoorlog in WO II; 7 september).

DE ELGIN SOAP

Korte inhoud van het voorafgaande:

http://en.wikipedia.org/wiki/Elgin_Marbles

Een rijke Griek stelt enkele grote fondsen ter beschikking om een PR-campagne te beginnen.

NIEUWE BOEKEN

In deze rubriek nu maar eens wat oude boeken die deze maand online beschikbaar zijn gekomen bij Project Gutenberg: Edward Gibbons History of the Decline and Fall of the Roman Empire, en alle delen van Theodor Mommsens fenomenale Römische Geschichte (I, II, III, IV, V, VIII; VI en VII bestaan niet). Mommsen was de eerste oudhistoricus die de Nobelprijs won (en tegelijk de laatste).

OVERLEDEN

Henry Chadwick was een van de grootste geleerden op het gebied van het ontstaan van het Christendom; hij werd achtentachtig.

EN TOT SLOT

De gladiatorensandaal is het deze zomer helemaal (let op het hakje). Uw redacteur vond reenactors altijd al übercool & the cutting edge of fashion.