Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Dit is de vijfenvijftigste aflevering van de Livius Nieuwsbrief, voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius.
U kunt zich nog inschrijven voor een cursus of een reis (en kijk eens hoe leuk zo'n reis kan zijn in dit artikel van Rudi Wester). Of kom naar de lezingenmiddag over de Romeinen in de Lage Landen op 29 april in Amsterdam. (Inschrijven kan met een retourmailtje.)
Jona Lendering (redactie)
===
NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE
Kleine artikelen over de Kaspische Zee, de Donau, het standbeeld van Tychè van Antiochië en muurkronen. Op onze zustersite LacusCurtius zes artikeltjes uit het bijna voltooide Dictionary of Greek and Roman Antiquities van William Smith: Colores, Comoedia, Cyma, Discus, Hieroduli, Vis. En op de blog een mooi gedichtje, omdat het tenslotte april is. (meer blog.).
===
EGYPTE
Veel nieuws over de zesde dynastie, zoals de piramide van Userkare en het graf van koningin Behenu (meer; filmpje).
Uw redacteur zou ook verontrust verhuizen als in zijn dorp sfinxen herleven.
Berichten over een beeld van Amenhotep III zijn interessant omdat de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass het woord niet krijgt. Hij is een half jaar geleden tot onderminister van cultuur gemaakt, maar dat heeft hem er tot nu toe niet van weerhouden zich voor de camera's te werpen. Vanwaar dit zwijgen? Misschien hangt het samen met zijn meest recente ronde antisemitische opmerkingen? (NB: let op bron) Of zou het samenhangen met zijn aangekondigde vertrek?
Het maandelijkse gesleep met mummies: een (Echnaton, of toch niet), twee (een krokodil), drie en vier, plus ons halfjaarlijkse stukje over "in Soedan is ook iets te zien".
En verder: een mooi artikel over het ontstaan van het alfabet met een appendix over Wadi el-Hol, een sarcofaag uit de tijd van de eenentwintigste dynastie, Karische huurlingen in Egyptische dienst en Octavianus' inscriptie in Philae.
===
MESOPOTAMIË, SYRIË en ISRAËL
Opgravingen in Arbil, het antieke Arbela, betreffen weliswaar de Steentijd, maar tonen dat archeologisch onderzoek in Koerdistan mogelijk is.
Weer eens een berichtje over restauratieplannen in Irak en nog zo'n berichtje ("begin nou eens", zou je denken).
De universiteit van Leiden ondersteunt een opgraving te Tell Balata. De laatste keer dat uw redacteur erover las, werd die site nog geïdentificeerd als Sichem, maar dat soort dingen zijn nooit zo zeker als ze wel worden gepresenteerd.
Omdat er altijd een overtreffende trap blijkt te bestaan in kwaliteitsgebrek, linken we dit keer naar dit onthutstend oppervlakkige artikel over Jeruzalem. Als archeologen het nu eens zouden laten -al was het maar voor een maand- om steeds weer te verwijzen naar bijbelse personen, dan zou de berichtgeving een stuk beter zijn. Het citeren van een aan David toegeschreven psalm dient geen enkel wetenschappelijk doel in een artikel over de tempel van koning Herodes. Het dient wel een politiek doel, maar daar hoort een journalist zich niet mee in te laten.
Ondertussen wel een interessante vondst in Jeruzalem. Een muur uit de tiende eeuw v.Chr., namelijk. Althans, dat zeggen ze en ze halen koning David er opnieuw bij. Het probleem is dat dezelfde archeoloog al eerder een ander deel van dezelfde muur heeft opgegraven, en die toen, heel wat neutraler, dateerde in de IJzertijd (hier). Kortom, de heren geleerden laten het publiek weer eens in het ongewisse over wat er feitelijk is aangetroffen en passen de interpretatie weer eens aan aan wat politiek wenselijk is. Om de politieke bias te herstellen, leest u dit.
Uit het herbarium van Jan-Pieter van de Giessen: de Johannesbroodboom en de Judasboom.
En verder: een frustrerend kort stukje over het ontstaan van het bier en de rol van vrouwen daarbij, meer bier, Khirbet Qeiyafa, Yavne (interessant!), hellenistische munten in Syrië, mozaïeken uit Hama, de Syrische "dead cities", plunderingen in Libanon, de wet op de lijkbezorging zit Israëlische archeologen dwars en een ietwat onbenullig interview met Irving Finkel.
===
IRAN en CENTRAAL-AZIË
Iranoloog Touraj Daryaee, de auteur van een mooi boek over de Sassanieden, vraagt aandacht voor de Persepolis Fortification Tablets. Zijn hartenkreet zou in betere aarde vallen als hij tevens erkende dat de problemen mede zijn ontstaan doordat de wetenschap belangrijk materiaal driekwart eeuw heeft genegeerd. Dit is toch een beetje zoiets als klagen over een fietsendief als je het ding zelf niet op slot hebt gezet.
De SOAS-CAIS gooit weer eens met modder over de vernietiging van een Achaimenidisch graf. Uw correspondent was er drie weken geleden nog, en het zag er prima uit. Berichtgeving over schade ziet er in objectievere media zo uit (Persepolis).
===
GRIEKENLAND, BULGARIJE en TURKIJE
Welke gevolgen heeft de Griekse financiële crisis voor de monumentenzorg? Lees het hier.
In onze deprimerende reeks "archeoloog kletst maar wat aan om media-aandacht en financiën te krijgen" deze keer dit persbericht van een persbureau dat beweert "hundred years of journalistic excellence" te bezitten. Göbekli Tepe is niettemin al jaren bekend. Dit bericht is even absurd als de aankondiging dat archeologen Tongeren of Dorestat hebben gevonden.
Nog meer deprimerend nieuws - hoe ver kun je achter de feiten aanlopen? "Tempelprostitutie bestond niet"... heeft nog iemand dat de afgelopen halve eeuw beweerd dan?
Leve de metro: in Keulen leidt de aanleg tot leuke opgravingen (en de ontluisterende instorting van het stadsarchief), maar in Thessaloniki weet men er ook wel raad mee: 57 graven en een basilica, die in elk geval in zijn slotfase als kerk in gebruik is geweest. En dat is nog niet alles: de politie spoorde ook nog het een en ander op - lees het hier.
Dat de Myceense samenleving egalitair was, zullen weinigen verdedigen, maar in Ayia Sotira lijkt het er wel op.
En verder: de noodopgraving van het Assyrische Tushan, het Kretenziche Eleutherna, Aiane in Griekenland, Starosel in Bulgarije en christelijke sarcofagen in Urbnisi (Georgië)
===
ROME EN ZIJN RIJK
Hoe gezond was het eten vroeger, en zijn daarin ontwikkelingen aan te wijzen? De vraag is even simpel als belangrijk. Dit artikel bevat conclusies voor Britannië, waar de Romeinse tijd een verslechtering van het dieet te zien gaf. Je zou meer van dit soort onderzoek willen, en voilà: hier.
Een deel van het dak van het Gouden Huis is ingestort. Jammer voor kunsthistorici en archeologen, maar een ramp is het niet: al eerder waren er verzakkingen en instortingen, zodat het gebouw al was gesloten en er geen doden of gewonden zijn gevallen. Los daarvan, in een stad zo vol beladen, mist men een, twee monumenten niet.
Het Berlijnse Bode-museum heeft een sarcofaag verworven, of beter, ze hadden die eigenlijk al... nou ja, lees ook zelf maar.
En verder: de loden doodskist van Gabii opnieuw, Valdeherrera, Zürich, filmpje over de lijken van Pompeii, Balchik, fresco's uit Beiroet, Tarragona, Damascus en een braaf artikeltje over Hypatia.
En het maandelijkse rijtje nieuws uit Groot-Brittannië: de weg van Winchester naar Chichester, Chaigley, Chester, Guernsey, ergens in Kent, Warmington, de Muur van Hadrianus bij fakkellicht en een mooie hanger. En een artikel dat uw redacteur hier maar plaatst en te curieus is om niet te lezen.
===
DE LAGE LANDEN
Nog een keer het Salcombe-wrak, gewoon omdat het verdraaid interessant is.
Ondanks de belachelijke kop moet u het artikeltje over oosterse graven in Nijmegen toch maar lezen.
En verder: twee Keltische kindergraven, de teelt van hop in de IJzertijd (Raalte), een IJzertijdkano bij Elst, een nieuwe pottenbakkersoven in Asse, Romeinse vondsten in Uden en het begin van het onderzoek te Valkenburg ZH. Daarover gaan we meer horen.
===
OVERIG
Wat anders een leuk artikeltje over een aanvulling op de C14-methode zou hebben kunnen zijn, wordt verpest door een totaal overbodige opmerking over de Lijkwade van Turijn. Meer techniek hier - hoe zeg je "polynomial texture mapping" in het Nederlands?
Onze moderne Fenicische Afrika-omzeilers zijn inmiddels voorbij Kaap de Goede Hoop (hier). En sprekend over het testen van antieke technieken, hier tien leuke filmpjes.
We ronden deze rubriek deze maand af met Sri Lanka, de Swatvallei en een opiniestuk over illegale kunsthandel.
===
JODENDOM en CHRISTENDOM
Dat is nou leuk: Met andere woorden, tijdschrift over Bijbelvertalingen, heeft een special over de Dode-Zeerollen (PDF). (Gratis digitaal abonnement hier.)
Omdat het pasen was: hoe bereken je de paasdatum eigenlijk? Sprekend over pasen, meestal is er wel een sensationalistisch stuk in de pers, dat dan weer bijdraagt aan de feestvreugde. Dit jaar moeten we het doen met een mooi, genuanceerd artikel over de rol van Judas. Er staat nog wat nieuws in ook, trouwens.
De rabbijnse wijsheid werd in de vierde en zesde eeuw verzameld in twee grote werken, de Palestijnse en de Babylonische Talmoed. De eerste is in betrekkelijk weinig handschriften bekend, zodat er nog wel eens een tekstvondst kan worden gedaan, zoals deze.
We hebben het al eens eerder vermeld, de tekstkritische editie van de Koran, maar het kan geen kwaad tweemaal aandacht te besteden aan een van de belangrijkste teksten uit de Late Oudheid.
===
DWAASHEID
Moderne Nederlanders spreken Bataafs, Belgen Tungrisch of Nervisch, en de Italianen en Spanjaarden Latijn. Dat weet iedereen. En in Syriē spreken ze nog altijd de taal van Jezus. Sprekend over Jezus, een spijker uit het begin van onze jaartelling komt in Israël al snel "uit de tijd van Jezus", zodat het uiteraard een "nail from Christ's crucifixion" is.
Lessen in logica zouden sowieso aan enkele geleerden verplicht moeten worden gesteld, maar dit team verdient een spoedcursus. Je neemt een literair wonderverhaal, leest het op een bepaalde manier, vindt daarvoor een natuurwetenschappelijke aanwijzing, en concludeert dat het wonder dus mogelijk is. Dat zijn dus twee verschuivingen van metabasis. Alleen de geleerde in de laatste alinea's blijkt een geleerde.
Kom daar nog maar eens om, een academicus die actief probeert misverstanden te bestrijden. Martin Rundkvist legt enkele misverstanden over dendrochronologie uit.
===
BOEKEN
===
INTERNET
Het blijft toch heerlijk, online boeken kunnen lezen zonder zo'n stoffig ding in je huis te hebben staan. Zoals het interessante proefschrift van Steven Hijmans over de Romeinse zonnecultus. Verder is het internet prettig als databank, zoals deze met archeologische publicaties over Irak. Of wat denkt u van deze website over Pompeii? Daarmee vergelijkbaar is deze site over Rome, die nog in de stijgers staat.
Wraak is zoet voor Roger Pearse, die zo'n tien jaar geleden wetenschappelijke bibliotheken vroeg waar de gedigitaliseerde manuscripten waren. Hij werd weggelachen: dat was toch niet nodig. Academici hadden immers reisvergoedingen om de manuscripten in te zien, en waarom zouden anderen ze willen bekijken? Pearse's gelijk begon zich af te tekenen toen het Keulse stadsarchief instortte en er geen scans waren van allerlei kostbare handschriften - scannen deden ze in Keulen alleen als er geld mee kon worden verdiend, niet om het publiek te helpen. Inmiddels zijn alle bibliotheken dan toch hun handschriften maar gaan digitaliseren. Het Vaticaan neemt er de komende tien jaar alleen al 80.000 voor zijn rekening. Eigenlijk jammer, want wat moeten al die complotdenkers nou?
===
OVERLEDEN
Kenneth Dover is dood. Hij is de auteur van het beroemde Greek Homosexuality, van een commentaar op Thucydides en van enkele artikelen over schrijven voor het grote publiek. Ook René Veenman is overleden, niet lang na het verschijnen van zijn geprezen De klassieke traditie in de Lage Landen.
===
EN TOT SLOT
De crisis rond de Griekse overheidsfinanciën is alweer opgelost, plus een geweldig leuk artikel over archeologische vervalsingen - het was tenslotte 1 april.
Jona Lendering
Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden en bij Aantekeningen bij de Bijbel.
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
