Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Dit is de zestigste aflevering van de Livius Nieuwsbrief voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius.
De Nieuwsbrief is gratis en u kunt dit mailje doorsturen naar wie u maar wil. Als u er geen prijs meer op stelt, volstaat een simpel retourmailtje.
Jona Lendering (redactie)
Onze cursussen beginnen volgende week, maar u kunt zich nog inschrijven.
Op 2 september verschijnt het boek De rand van het Rijk. De Romeinen en de Lage Landen van Liviusdocenten Arjen Bosman en Jona Lendering.
========================================
NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE
========================================
EGYPTE
Deze maand verschillende artikelen over het ontstaan van het alfabet, die alle Wadi el-Hol behandelen: een, twee, drie.
U slaat artikelen over een "Lost City" vanzelfsprekend over, zeker als wordt beweerd dat de geschiedenis van Egypte door een sensationele ontdekking dient te worden herschreven. Maar dit artikel is, als u het leest met naar beneden bijgestelde verwachtingen, alleszins de moeite waard.
Nogmaals het ijken van de Egyptische chronologie: een overzichtsartikel.
Wie waren de Griekse tragici ook alweer? Iedereen kent Aischylos, Sofokles en Euripides. Maar er was er nog een: we hebben tweederde tragedie over van een joodse auteur, Ezechiël, de Exagoge: het exodusverhaal als toneelstuk. Nog beter: er zijn nieuwe fragmenten opgedoken. Dat nieuws verdiende meer dan dit obscure berichtje.
En verder: Kharga, een belangenconflict tussen archeologen en goudzoekers in Soedan en de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass is deze maand te vinden in een andere rubriek.
========================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Eerst eens een methodisch punt. Als een paar letters op een scherf worden gebruikt om de historiciteit van n'importe welk Bijbels personage te bewijzen, dan is de vondst van een gem met een afbeelding van Eros in Jeruzalem voldoende bewijs om te concluderen dat er minstens een tempel voor deze god in Jeruzalem heeft gestaan. Dat laatste zal niemand durven beweren. Misschien moeten we dus ook voor het eerste maar eens normale criteria gaan aanleggen.
Dit soort artikelen lezen we nou graag: het Bronstijdrijk Qatna in Syrië had uitgebreide contacten met Egypte.
Voor wie eens een reisje naar Israël wil maken, blogt Jan Pieter van de Giessen onverdroten verder: hier.
Om onduidelijke redenen was er veel aandacht voor een oud goudstuk dat in Israël opdook. Judith Weingarten schrijft hier en hier over de afgebeelde koningin, maar wat er nu zo sensationeel aan was, is niet helemaal duidelijk. Een identieke munt pronkt in elk geval al sinds jaar en dag op de Liviuswebsite.
En verder: Tell Brak, Mar Taqla, Tell Halaf, Auza (noord-Afrika eigenlijk, maar Fenicisch), Sidon, Emar-Palse, de Assyrische kroonjuwelen (nou ja, oorbellen dan), hellenistische vondsten bij Ugarit, Sueida, Little Petra (informatie lijkt meer dan een jaar oud), monumentenbeheer in Jordanië en een interview met Tom Boiy.
========================================
IRAN en CENTRAAL-AZIË
Het blijft bizar dat midden tijdens de oorlog in Afghanistan ook nog hellenistisch-boeddhistische vondsten worden gedaan.
De notoir onbetrouwbare CAIS meldt de vondst van een IJzertijdfort in Nachijevan, en identificeert het als Medisch met het duizelingwekkende argument dat het niet Urartees is. De wetenschap schrijdt toch maar voort.
En verder: Gazamalar (Azerbajan), Hamadan en een heel mooi overzichtsartikel over de Burnt City.
========================================
GRIEKENLAND, CYPRUS, BULGARIJE en TURKIJE
Mateloos ergerlijk: er wordt - niet voor het eerst, overigens - melding gemaakt van de ontdekking van een Myceens paleis op Ithaka, en dat is dus meteen het paleis van Odysseus (3 op de Schaal van Ktesias). Dit keer is er warempel iemand die er wat van zegt, namelijk dat het onzin is, maar je blijft toch achter met de laffe smaak dat dit soort refutaties eerder hadden moeten worden geschreven.
In Kültepe (Kanesh) werd in de jaren vijftig een kolossaal archief van antieke handelscontracten gevonden, die dateren uit de twintigste en negentiende eeuw. Nu lijken enkele overeenkomsten te zijn gevonden die nog wat ouder zijn.
In Mylassa is het graf van Hekatomnos gevonden (deel 2, deel 3), de stichter van de dynastie waarvan Maussolos de bekendste is - u weet wel, van dat andere beroemde grafmonument.
Tja, voor wie het nog niet vermoedde: olijfolie was in de Oudheid een belangrijk voedingsmiddel.
En verder: Aizanoi, Baalar Kayryak, Hala Sultan Tekke, Idalion, Heraion Teichos, Pompeiopolis, Metropolis, Nysa, Didyma (helaas zonder nadere plaatsaanduiding), Hefaistia op Lemnos, Stratonikeia, Perperikon (met enkele verontrustende opmerkingen over schatgravers), Istanbul (de claim dat het het enige kloostercomplex zou zijn, is patente nonsens, kijk maar).
========================================
ROME EN ZIJN RIJK
De doodsoorzaak van de mensen in Pompeii maar weer eens een keer, het was tenslotte 24 augustus.
De regen van de laatste dagen blijkt toch ergens goed voor te zijn geweest: Cockermouth.
Er lijkt iets te zijn gebeurd op het terrein van de Tempel van de Vrede in Rome, maar wat wordt uw redacteur niet helemaal duidelijk. In elk geval lijkt er te worden gegraven (maar waar dan? het was toch al klaar?) en hoopt men op nieuwe fragmenten van de Forma Urbis.
Kosovo was nog niet aan de orde geweest in deze nieuwsbrief - maar nu wel: Ulpiana.
Het maandelijkse rijtje nieuws uit Groot-Brittannië: Brading, Caerleon, Caistor St Edmund, Healam Bridge, Lullingstone, Monmouth, een gouden ring uit Newbury, Norwich, alsmede Pictische inscripties.
En verder: Apollonia, Aquileia, Dura Europos, Le Mans, Sofia, Tarquinia (OK, die laatste was Etruskisch en niet Romeins).
========================================
BENOORDEN DE ALPEN
In Maastricht is in het Centre Céramique een buste van Septimius Severus verdwenen.
Een hoax die in Nederland bijvoorbeeld Het Parool haalde: een Romeins slagveld bij Oldenrode. Jammer dat we het allang kenden. Het echte nieuws zit hier; let op het woord "wieder", dat niet voor niets in de kop is opgenomen.
Het curiosum van de maand: het oudste kunstgebit van Nederland komt uit Wijchen en dateert uit de Late Oudheid.
De moeder van uw redacteur zocht diamantjes op de Lochemse Berg. Dat blijkt echter niet het enige wat er was te vinden.
En verder: Oss-Slabroek, Nijmegen (ter verheldering: "ter hoogte van Bakker Bart"), Maasmechelen, en je wordt helemaal blij van verschillende berichten over de terp van Jelsum: 1, 2, 3. Filmpje!
========================================
OVERIG
Arm Pakistan - eerst de Taliban in het noordwesten, vervolgens watersnood in de oostelijke Punjab en Sind. Vergeleken met het menselijk leed is het natuurlijk niet zo erg dat er ook een archeologische site blank staat, maar toch: Mohenjo Daro.
Binnenkort is in het Rijksmuseum van Oudheden een expositie over bedoeïenensieraden (disclosure: georganiseerd door Liviusdocente Sigrid van Roode); Jan Pieter van de Giessen slaat hier een brug naar de oude wereld. Vergelijk de armband uit Zefat, waarvan sommigen zeggen dat 'ie oeroud is, en anderen zeggen dat 'ie gewoon op een bedoeïenenmarkt is gekocht (meer).
Colin Renfrew vraagt zich af wat we aan het plunderen van archeologische opgravingen moeten doen. U mompelt "spuit elf spuit ook modder", maar het probleem is serieus.
Die Thor Heyerdahl-achtige expeditie om met een nagebouwd Fenicisch schip om Afrika heen te zeilen is na een bizarre omweg inmiddels in Gibraltar.
========================================
JODENDOM en CHRISTENDOM
Om te Tempelberg barst elke maand wel een schandaal los, maar dit keer is het menens: rapporten over schade die de waqf aan de archeologische vondsten heeft toegebracht, zijn in Israël in een bureaula verdwenen. Meer joods-islamitische ruzie om oudheden in Jericho. Het wordt komisch als je leest dat archeologen soms dingen begraven.
Aardig artikel over vervalste oudheden om de waarheid van de Bijbel te bewijzen.
Het beroemde boek The Death of the Messiah van Raymond E. Brown bevatte ooit een even beroemd geworden opmerking over mensen die de doodsoorzaak van een kruisiging willen weten en er desnoods onderzoek naar doen: "laten we hopen dat deze smakeloosheid snel ten einde is". Het mocht niet baten, het kon nog smakelozer.
En verder: onschuldig schandaaltje - de Bijbel is immers geen medisch dossier; en in het Bijbels herbarium de venkel en kolokwint.
========================================
DWAASHEID
Miste u de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass? Hier is 'ie.
De verdwijning van het Negende Legioen uit York is echt geen "mystery". Het vertrok gewoon naar Nijmegen.
En verder: het gebeente van Johannes de Doper is in Bulgarije gevonden. Voor de vierde keer alweer, want het ligt ook in de Romeinse Sint-Jan van Lateranen, in de Umayyadenmoskee in Damascus en in het Topkapipaleis. Dit soort berichtgeving beschadigt de archeologie.
========================================
INTERNET
Een buitengewoon interessant artikel over een alternatief voor peer reviewed wetenschappelijke artikelen. Uw redacteur kan geen redenen bedenken waarom dit geen sprong voorwaarts zou zijn.
Zoals wel vaker genoemd komen er, te laat, te laat, nuttige websites bij: de Soprintendenza van Pompeii timmert aan de weg, de papieren van archeoloog Ernst Herzfeld, de integrale Crawfordcatalogus van republikeins-Romeinse munten en een krankzinnige hoeveelheid wat oudere judaica.
Blijkbaar was men het Minervadebat, waarin de kwaliteitseisen voor de wetenschap werden geformuleerd, even vergeten toen men in de jaren tachtig de eis formuleerde dat wetenschappers een voorgeschreven aantal artikelen moest publiceren in internationale tijdschriften. Vanzelfsprekend leidde dat niet tot kwaliteitsverbetering, maar tot een groei van het aantal overbodige tijdschriften, die de universiteiten ruilden tegen de overbodige tijdschriften van andere universiteiten. De Hallesche Beiträge zur Orientwissenschaft zijn nu digitaal beschikbaar; er zit wel wat interessants tussen, hier en daar.
========================================
OVERLEDEN
Sofokleskenner Bernard Knox is overleden. Een necrologie die begint met "he fought with the Republican forces in the Spanish Civil War ... during World War II, he parachuted into France to work with the resistance and went on to join the partisans in Italy" kan eigenlijk alleen maar tegenvallen als het gaat om 's mans wetenschappelijke oeuvre. Toch even lezen, de moeite waard.
========================================
NIET TERZAKE
Het voordeel van een eenmansredactie is dat niemand uw redacteur kan bekritiseren als hij iets toevoegt dat totaal niet terzake is. Maar Recensieweb, die leuke website over Nederlandse literatuur, bestaat vijf jaar & heeft net 1000 boekbesprekingen. Daan Stoffelsen bespiegelt. Gefeliciteerd Daan!
========================================
EN TOT SLOT
Als u dacht dat de Arresleedrift in Nieuwegein de ergste straatnaam in Nederland was, dan bent u nog niet geweest in Houten, waar ze de archeologie efficiënt voor joker hebben gezet.
--
Jona Lendering
Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010) en bij Aantekeningen bij de Bijbel.
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
