Traditie ontmaskerd.

In deze nieuwe serie over Kerst wil ik graag gaan kijken wat we overhouden zonder de tradities. Wat zegt de Schrift over Kerst, wat hebben wij van Kerst gemaakt, en wat zouden we moeten behouden. Dit doen we vanuit de volgende tekst: “Beproeft alle dingen; behoudt het goede.” (1 Tessalonicenzen 5:21). De waarheid heeft niemand in pacht, maar ik probeer hier te zoeken naar een objectieve benadering.

Lichtjes

De vorige keer eindigden we bij de heidense oorsprong van het Kerstfeest. Vandaag gaan we daarmee verder. Tegenwoordig hangen er al duizenden lichtjes in elk winkelcentrum, vanwege de ‘kerstsfeer’. Die lichtjes kom ik nergens tegen in de Bijbel. Er waren wel sterren, maar die hele poespas van lichtjes kwam pas later. Er zijn twee benaderingen om die lichtjes ‘te verklaren’. De eerste is omdat Jezus verwekt zou zijn tijdens Chanoeka. Dit is het Joodse ‘lichtjesfeest’. Hierzo lichten Joden hun Chanoekia op, totdat alle 9 kaarsjes branden. Dan krijgen de kinderen cadeautjes. Dit is wel in december, dus vandaar dat wij ook lichtjes mogen oplichten in december.

De andere verklaring is minder populair. Deze komt namelijk voort uit een heidense traditie. De Germanen vierden vroeger namelijk rond 21 december hun Midwinterfeest (Joel), waar ze net als bij het feest van Sol Invictus het duister weg wilden doen, door het licht te omhelzen. Dit feest was ook de geboorte van het nieuwe jaar. Dit is later waarschijnlijk door christenen overgenomen (aangezien wij nu ook een week na kerst Nieuwjaar vieren!).

Kerstbomen en takken

Wie mij spreekt in de maand december zal waarschijnlijk mijn afgunst van de kerstboom meekrijgen, zoals eerder gezegd probeer ik objectief te kijken, maar op dit punt is mijn conclusie duidelijk. We kunnen niet helemaal zeggen dat uit het feest hierboven genoemd ook de kerstboom komt. Wel werd er in dit feest al een groene boom gebruikt, en die werd zelfs met eikels versiert (http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/feestdagen/62456-het-midwinterfeest-joel-wordt-kerstfeest.html). Toch begint de heidense traditie van een boom al eerder. We kunnen zien dat de Egyptenaren al in de winter een boom aanbaden. Ook de Romeinen versierden hun huis tijdens het feest Saturnalia met groen en lichtjes. De mistletoe, die wij moeten ophangen boven onze deur, stamt al uit de periode van de druïdes. In Groot-Brittannië geloofden ze toen dat het boze geesten wegjoeg en dit stond ook voor het eeuwig leven. De Germanen die zetten later echt een Spar of Dennenboom in hun huis, voor hun Midwinterfeest (voor een klein overzicht: http://www.christmas-tree.com/where.html).

Er zijn geruchten dat Luther voor het eerst zijn boom versierde, maar ik heb nooit enig bewijs hiervoor gezien. Dit lijkt mij zelfs onwaarschijnlijk omdat protestanten veel moeite hadden met de kerstbomen. Dit bleef zo tot ergens in de 19^e eeuw. Toen werd de kerstboom steeds populairder, dit kwam mede door Prins Albert, die in 1841 voor het eerst een kerstboom plaatste in het Windsor Castle. De voornaamste reden dat veel mensen aan het eind van de 19^e eeuw omgingen, was dat het toch wel heel gezellig staat, wat ik toch ook moet zeggen.

Vliegende mannen met cadeaus

Bij dit onderwerp wil ik niet lang stilstaan. De kerstman, die Sinterklaas probeert te veroveren, komt steeds meer op in Nederland. Er zijn zelfs sommige kranten die beweren dat Santa Claus, een afgeleide van Sinterklaas, er eerder was dan onze goedheiligman!

We kunnen hier kort over zijn, de Nederlanders namen sinterklaas mee naar Amerika (i.p.v. Spanje), waar ze zijn naam niet konden uitspreken, en blijkbaar ook de datum vergaten. Ze vieren nu gezellig sinterklaas op Kerst ter ere van de kerstman. Het is jammer om te zien dat het Kerstkind daarvoor plaats moet maken.

Cadeaus worden tegenwoordig ook in veel kerken gegeven. Wat vaak vroeger nog een mandarijntje was, is tegenwoordig een kerstkrans met een boekje. Gelukkig geven veel van die kerst –boekjes/-CD’s/-DVD’s wel de echte kerstboodschap mee.

Advent

Advent (=Nadering) is misschien wel de meest populaire traditie van het kerstfeest. De 4 weken van voorbereiding ging vroeger heel vaak gepaard met een tijd van vasten. Advent begon waarschijnlijk al in de 4^e eeuw. In Gallië werd er al snel vorm aan gegeven, door 5 of 6 weken vasten. In de 6^e eeuw is er in Rome 4 weken van gemaakt. Wat tot aan de reformatie ongeschonden bleef. De protestanten hadden veel moeite met deze Roomse gebruiken, maar net als bij de kerstbomen werd dit in de 19^e eeuw anders.

Schransen als Bourgondiërs

Helaas kon ik deze (mooie) traditie niet buiten kijf laten. Ik als echte Germaan, voel me erg verbonden met de Bourgondiërs, zeker als het over hun eetgewoonten gaat. Veel mensen hebben met Kerst de traditie dat ze gaan eten totdat ze erbij neervallen. Het moge duidelijk zijn dat we deze traditie natuurlijk helemaal niet terugvinden in de Bijbel. Wel zijn er enkele andere verklaringen voor te vinden, waarvan ik er een paar zal opsommen (de één is meer geloofwaardig dan de ander).

Toen Advent nog puur een vastenperiode was, werd dit met Kerst uiteindelijk gevierd door een grootse maaltijd. Dit is heel logisch, want als jij 4 weken weinig eet, wil je wel weer eens wat.

Toen men in contact kwam met de moslimwereld, zagen die mensen dat de moslims na hun vastenperiode (Ramadan) ook veel mochten eten op het suikerfeest. Dit wilden wij christenen ook.

Het kan natuurlijk ook dat Bonifatius (realistischer: een prediker) naar het Bourgondische rijk trok, om daar het evangelie te verkondigen en Bourgondiërs die vierden het kerstfeest net als elk ander feest: Schransen en zuipen, want ‘that’s what we do’.

Een verklaring die verder van huis ligt, ligt in Amerika. Daar vieren ze natuurlijk Thanksgiving, in november, en daar slachten ze een lekkere, grote, malse kalkoen. Sommigen zeggen dat de Amerikanen, toen ze meer geld verdienden, dit ook met Kerst gingen doen, omdat je dan ook dankbaar bent.

We zullen nooit achter ‘de’ oorzaak komen, maar dat is ook lang niet belangrijk. Wel heb ik 2 jaar terug gehoord van een tegenhanger, de armoede maaltijd. De mensen die dit doen, gaan juist met Kerst stilstaan bij de armoede in de wereld, ‘want Jezus is ook geboren in een armoedige stal’. Ik moet heel eerlijk zeggen dat ik dat ook een mooie gedachtegang vind.

Enkele bronnen over kersttradities (ook van vorige artikel):

Dawson- Christmas: its origin and associations

Miles – Christmas customs and traditions

http://vroegekerk.nl/content.php?id=42

http://vroegekerk.nl/content.php?id=91

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij