Dit is de zevenennegentigste aflevering van de Livius Nieuwsbrief, een maandelijks verschijnend mailtje voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius.

De nieuwsbrief is gratis en u kunt hem doorsturen aan wie u maar wil; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

======================================

NIEUWE LIVIUS-WEBSITE

De twee Livius-websites zijn gemaakt in klassieke html, wat langzamerhand toch wel wat onpraktisch begon te worden. Inmiddels is de website van de school, Livius.nl, dan toch gerenoveerd. Neem er eens een kijkje, want het is mooi geworden.

Op de andere website, Livius.org, zijn twee pagina’s gekomen over Romeins Toulouse.

=================================

HUISHOUDELIJKE MEDEDELING

De Livius Nieuwsbrief bestaat deze maand acht jaar. We hebben inmiddels 4078 abonnees, die we nooit zullen lastigvallen met abonnementsgelden of advertenties. Maar eens in het jaar bedelen we – en dat is vandaag.

Uw redacteur is per maand ongeveer twee, drie dagdelen bezig met de Nieuwsbrief: uren waarin hij niet kan werken voor de Livius-vennootschap en in feite leeft op andermans kosten. De vennoten doen daar niet moeilijk over, maar als u hun geste wil beantwoorden en in hun kosten wil delen, overweeg dan een bijdrage te storten op bankrekening 67.07.91.121 t.n.v. Livius, o.v.v. “nieuwsbrief”. Uw steun is beslist niet verplicht, maar wordt beslist wel gewaardeerd.

========================================

EGYPTE

In Egypte liep het gierend uit de hand. Het Malawi-museum in Minya werd geplunderd, waarbij mummies in brand werden gestoken. Een overzicht van de rest van de schade is hier en een overzicht van aanvallen op Koptisch erfgoed is daar. Enkele musea zijn gesloten en egyptologen vragen het buitenland zich er niet mee te bemoeien. En hier en daar is nog het deprimerende een & ander.

Volgens Herodotos stuurde de Perzische koning Kambyses, die net Egypte had veroverd, in 524 v.Chr. een leger de westelijke woestijn in om de oases daar te veroveren. Het zou door een zandstorm zijn verzwolgen. Sindsdien is gezocht naar dat “verdwenen leger”, maar vrijwel iedereen die erover heeft geschreven, neemt Herodotos’ verslag goedgelovig voor waar aan. Een intelligent artikel stelt de goede vraag: of er wel stofstormen zijn die complete legers kunnen vernietigen.

Wat moet je eten om een piramide te bouwen?

En verder: kijk nog eens wat u op zolder hebt liggen.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

De stand van zaken in Syrië, nogmaals, nogmaals, nogmaals en het portret van een smokkelaar.

In Amman is het nieuwe archeologische museum van Jordanië geopend.

En verder: Aslantepe (= Melitene) en Sidon.

======================================

DE OUDE GRIEKEN (en wijde omgeving)

Herbouw van een Grieks schip door de moderne bewoners van het antieke Faselis – met vermoedelijk een foutje in de capaciteit.

Een vondst van een tekst in Lineair-A, zoals nu in Zominthos, is altijd belangrijk. Er is betrekkelijk weinig van dit materiaal bekend maar er zijn voorstellen gedaan voor de ontcijfering. Door de geringe omvang van het corpus kunnen we niet weten of die voorstellen correct zijn, maar áls zo’n voorstel klopt, zouden we het nieuw tablet meteen moeten kunnen lezen. We zullen snel meer horen.

En verder: Myceense vondsten bij Bodrum (Halikarnassos), Starosel, scheepswrakken in de Egeïsche Zee, Sliven, vandalisme in Kyrene, Antiochië in Pisidië en Laodicea.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Dit kan heel leuk worden: de vondst van een archaïsche tempel in het centrum van Rome. Ruwweg even oud en even leuk: een enorm complex in Gabii. Let niet op de hype, het is ook zonder aandachttrekkerij iets om blij van te worden.

Gereconstrueerde muziek uit het oude Rome, Romeinse glastechnologie en de verspreiding van glazen kralen als middel om handelsroutes te reconstrueren.

Een beetje vaag artikel over de ontdekking van een (amfi?)theater lijkt betrekking te hebben op Issos. Als het werkelijk iets is van de afmetingen in Efese, is dit een majeure vondst.

Een amfitheater bij Genzano? Dat moet dan van Commodus zijn geweest. Als u de redenatiefout niet herkent, bent u geslaagd voor het tentamen “archeoloog in Italië”.

En verder: Aquincum (=Boedapest), ‘Ayn Gharandal, de rivier de Rubico, Tivoli en Tyrus.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Op de Harzhorn – u weet wel, dat Romeinse slagveld, diep in Germanië – is een pantserhemd gevonden.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Conwy Valley, Gloscat, Maryport maar weer eens,  Vindolanda, plus: pre-Romeinse kolonisatie van de Fær Øer (vergelijk).

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

De paradoxen van de handel in vervalste eenheden zijn altijd heerlijk. Een paar jaar geleden kwam een tekst uit de tijd van de Eerste Tempel op de markt, waarvan al snel werd vastgesteld dat ze onecht was. De vervalser werd gearresteerd en berecht. Het voorwerp is dus niet echt – dus waarom legt Israël er beslag op?

Degene die de vervalsing aantoonde was Yuval Goren. Niet voor het eerst probeert het tijdschrift Biblical Archaeological Review deze Israëlische archeoloog, die bewees dat ook andere door BAR als echt beschouwde voorwerpen vervalsingen waren, in diskrediet te brengen.

Dat was lachen natuurlijk, het TV-interview dat Fox had met Reza Aslan, die auteur van een boek over de historische Jezus. Probleem één is dat het boek niet deugt en probleem twee is dat een echte geleerde, geconfronteerd met een vraag waaruit bezorgdheid spreekt, geen autoriteit claimt maar de methode uitlegt. Simcha Jacobovici, die doorgaans figureert in onze rubriek “dwaasheid”, doet ook een duit in het zakje – en voor het eerst is uw redacteur het met hem eens.

Lawrence Schiffmann legt uit wat de studie van Dode Zee-rollen inhoudt.

Sprekend over de Rollen: Groningen heeft een beroemd instituut voor de bestudering van die oude teksten. Momenteel start men een project om een computersysteem de handschriften van de individuele klerken te laten herkennen. Om het te financieren, is een crowdfundingproject gestart – en daarover leest u hier meer.

Waarom de “stallen van Salomo” in Megiddo niet zijn gebouwd door Salomo (maar wie geloofde dat nog?).

En verder: Anthedon (niet de objectiefste bron), Ashdod, kaneel in Dor, Jeruzalem (1, 2, 3) en Tel Rechesh.

======================================

OVERIG

Hoe pijl en boog de wereldgeschiedenis een andere loop gaven.

Het is vaker gedaan maar blijft een interessant thema: posttraumatische stressstoornissen in de zo soldateske oude wereld.

Een teken des tijds: toeristen willen meer informatie. Een derde van de mensen is hoogopgeleid en wil serieus worden geïnformeerd. De meeste universiteiten en nogal wat musea zijn de laatste vijftien jaar niet met de ontwikkelingen meegegroeid.

En verder: Göbekli Tepe (te nemen met een korreltje zout), Byzantijnse schepen in Istanbul, een Sarmatisch graf in zuidelijk Rusland, leuk artikel over computerspel Total War: Rome II – over het verschil tussen “echt” en “authentiek”.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Lujzika Adema van Kooten van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel.

Marietje d’Hane-Scheltema presenteerde onlangs bij Athenaeum haar nieuwste boek. Ditmaal geen vertaling in navolging van haar Metamorphosen, Aeneïs, Oresteia of Satiren, maar een boek óver een van haar auteurs: Ovidius. Leidraad in het boek is dat Ovidius volgens d’Hane-Scheltema Alles altijd anders doet, geïntegreerd door de eeuwige verandering in de natuur. Gelardeerd met citaten in zowel Latijn als Nederlands is het een mooi en ook persoonlijk verhaal over de Romeinse auteur wiens vertaling d’Hane-Scheltema de meeste roem bezorgde.

Gregory Nagy, professor Grieks aan Harvard, geeft in The Ancient Greek Hero in 24 Hours in boekvorm college over het Griekse concept ‘Held’ op basis van vaasafbeeldingen en teksten van Homerus, Aeschylus, Sophocles, Euripides, Sappho, Pindarus, Plato en anderen. De 24 afleveringen of ‘college-uren’ in het boek zijn gebaseerd op het vak dat Nagy al vanaf de jaren zeventig aan Harvard doceert.

In Greeks and Barbarians legt Kostas Vlassopoulos de onderlinge sociale, economische, politieke èn culturele interacties tussen Grieken en niet-Grieken bloot. Handelsnetwerken, kolonisering, globalisering en machtsverhoudingen worden uitgebreid behandeld in dit ambitieuze onderzoek.

Het levensverhaal van Zenobia van Palmyra, de Syrische koningin die in de derde eeuw een opstand tegen de Romeinen leidde, spreekt zo tot de verbeelding, dat het moeilijk is mythe en werkelijkheid van elkaar te scheiden. Desalniettemin waagt archeoloog Yasmine Zahran zich in Zenobia: Between Reality and Legend aan een accurate geschiedenis van deze vrouw.

De oudheid levert meer vrouwen die tot de verbeelding spreken. In Pythagorean Women: Their History and their Writings doet Sarah B. Pomery onderzoek naar de vrouwen in de cultus van Pythagoras, die nauwlettend de omgangsvormen en leefregels voor familie- en seksleven bepaalde teneinde een perfecte harmonie in het huishouden te creëren. Het boek bevat veel (vertaalde) teksten van en over deze vrouwen, plus foto’s van archeologische vondsten en opgravingslocaties.

======================================

DWAASHEID

Dit is toch wel gênant: als het ei van Columbus presenteren dat vrouwen! vroeger! wél! een! belangrijke! rol! speelden! in! de! kerk! Er is echter niemand die ontkent dat er diaconessen en vrouwelijke bisschoppen zijn geweest, er is niemand die tegenspreekt dat Paulus een vrouwelijke apostel Junia vermeldt. Kortom, er is niets nieuws te melden, maar als je eenmaal claimt dat vrouwen op een bepaalde manier vergeten zijn, verliest elke journalist ineens alle kritische zin.

Juist ja. Uw redacteur geeft er maar geen commentaar meer op.

En nee, zonder een spa in de grond te steken weten we al dat het graf van Alexander de Grote niet in Amfipolis zal worden gevonden.

======================================

EN TOT SLOT

Het heeft helemaal niets met de Oudheid te maken maar is wel verrotte interessant: de graven van VOC-mensen in Isfahan.

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010, 2011, 2012, 2013) en bij Aantekeningen bij de Bijbel.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij