Dit is de honderdenderde aflevering van de Livius Nieuwsbrief, een maandelijks verschijnend mailtje voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius.

Zomaar eens een cursus uit het Liviusaanbod: de cursus over de geschiedenis van het Midden-Oosten in Zoetermeer of Schagen. Die wordt heel leuk.

Jona Lendering (redactie)

======================================

NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE

De Livius.org-website is momenteel op de schop (en het wordt mooi), dus daar gebeurt weinig nieuws. Edwin de Vries is echter nog steeds in Soedan (6, 7, 8, 9, 10) en uw redacteur interviewde de Vlaamse striptekenaar Ken Broeders (van Apostata). Hij columnde ook over de wijze waarop joden en christenen gescheiden wegen gingen (1 en vooral 2).

======================================

EGYPTE

Het trok de aandacht: het graf van een nog onbekende farao. Potentieel veel interessanter is de ontdekking van het grafveld van een heel vroege, eveneens onbekende koninklijke familie.

Hadden we vorige maand een oude maar als nieuw gepresenteerde theorie over de bouw van de piramiden? Hier is er alweer een.

Het maandelijkse gesleep met mummies: 1, 2, 3, 4.

Het toerisme is in verval, bewapende bendes overvallen opgravingen en meer, beschermende maatregelen.

Daar is de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass weer. En hij heeft een baan gevonden waarin hij opnieuw zijn volk niets uitlegt. Trefwoorden de volgende maanden: verval, bewapende bendes en meer. Waarom worden die beschermende maatregelen niet conditioneel gemaakt aan een uitgebreide Arabischtalige publieksvoorlichting?

En verder: Amara, Edfu, het dieet in Giza (luipaard), de haven van Giza, Luxor, een beeldschoon graf bij Luxor en een prachtig portret van Toetmozes III, ook uit Luxor.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Een kleitablet over de Zondvloed is leuk. Minder leuk is de voorspelbare, bijbelse draai die er in de media aan werd gegeven, die in feite aangeeft hoe gering wetenschappers de voorkennis van het grote publiek inschatten. Desondanks: een leuke vondst.

Het inmiddels maandelijkse stukje over de schade in Syrië. In Irak gaat het echter beter: restauratiewerkzaamheden (fenomenale foto van Ktesifon) en het zoveelste stukje over het wel/niet heropenen van het museum in Bagdad.

Spelfouten zijn in antieke teksten de gewoonste zaak. De ouden hadden immers niet het gemak dat wij ondervinden van ons Besluit bekendmaking spellingvoorschriften 2005. Perzische spelfouten haalden desondanks het nieuws – met een curieus geplaatste foto.

En verder: Tell Abu al-Kharaz en Tal Al Umayri.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Drie Myceense graven bij Eghion. En: Myceense barbecues. En nog meer Myceens: de vloer van het paleis in Pylos.

Lezenswaardig artikel over de waarde van Homeros als historische bron.

Het is te mooi om waar te zijn: nieuwe fragmenten, toegeschreven aan Sapfo. Vertaling.

Mooi stuk over de François-vaas.

De zoveelste theorie over de dood van Alexander de Grote: vergiftigde wijn. Al eerder geopperd, dus de nieuwswaarde is weer eens nul.

Aangekondigd: de privatisering van de Griekse oudheden. Het is lastig te bedenken wat beter gedaan zou kunnen worden dan nu het geval is. Musea in zelfs de kleinste Griekse steden maken het land immers tot een droom voor elke liefhebber. De kritiek, negatief en positief, bleef niet uit: 1 en 2.

En verder: Pafos, Kato Pafos en een bouleuterion in Assos.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Het doden van baby’s (“infanticide”) was vrij normaal in het Romeinse Rijk. Dat wist u. Maar het blijkt dat jongens en meisjes even vaak werden gedood, en dat wist u niet.

Bak zelf uw Romeinse brood. Maak zelf uw Romeinse doodsmasker.

Nieuwe vondsten in Pompeii, diner in Pompeii en een wat overbodig stuk over de oriëntatie van tempels in Pompeii.

Onder de Dom van Milaan is de christelijke doopkapel (waar Ambrosius Augustinus doopte) en daaronder blijkt een tempel van Minerva te zijn.

De epidemie die huishield tijdens de regering van keizer Justinianus is al een tijdje “hot”. Nu lijkt te zijn vastgesteld dat de bacil dezelfde was als de Zwarte Dood in de Middeleeuwen.

En verder: nieuwe opgravingen bij de Sant’Omobono in Rome, in de weg liggende oudheden in Amasia, Caričin Grad, Herculaneum. Herdonia, de villa van Patti en de gezichtsreconstructie van een Byzantijnse vrouw.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Het is Louis Tobback, de burgemeester van Leuven, menens: niet voor het eerst haalt hij uit tegen “de willekeur van de ambtenaren van het agentschap Onroerend Erfgoed”.

Er wordt werk van gemaakt om de limes in het Nederlandse rivierengebied te laten plaatsen op de lijst van werelderfgoed. Laat beleidsbargoens als “intentieverklaring” en “gezamenlijke ambitie” u niet weerhouden te kijken naar het filmpje.

Wat doe je met het hoofd van een dode gladiator? Voor de honden natuurlijk.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: de  Crosby Garrett-helm opnieuw, Horndean, Ilkley, Quarry Farm. Bonus: zo krijgen we de krant elke dag vol met archeologisch nieuws & met een koppenmaker als deze heeft de archeologie geen vijanden meer nodig.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Er bestaat een cartoon van Hein de Kort over archeologen die helemaal uit hun dak gaan van antieke stront. En terecht: het kan worden gebruikt om uitspraken te doen over de staat van de antieke akkerbouw en dus technologie. Een voorbeeld uit de Negevwoestijn.

Deze maand is het Ai waar het gelijk van de Bijbel zou zijn bewezen. Voor het goede begrip: daarvoor is archeologie niet bedoeld, de vondst bewijst alleen iets als je al maximalistisch denkt en dus is er sprake van een cirkelredenering. De vondst heeft niet de wetenschappelijke literatuur gehaald, al kan dat veranderen.

De dromedaris blijkt later gedomesticeerd dan is aangenomen en – en dit is interessant – is gelijktijdig met het Vroeg IJzer IIa, de periode waarin de eerste monumentale gebouwen in het land van Israël verrezen.

Interessant artikel over de bronnentheorie, die aanneemt dat achter de eerste boeken van de Bijbel vier compositiestrata te herkennen zijn. De oudste daarvan, de Jahwist, heet dood te zijn, maar die diagnose is wellicht toch voorbarig.

Een beeldschone Apollo in Gaza.

Groeiende twijfels over de grafkamer van koning Herodes.

In Jeruzalem: een waterleiding uit de Bronstijd, de Koningsgraven, de Kedem Compound, Silwan en het gebruikelijke gedonder op de Tempelberg. Er is net een rapport uitgebracht over de activiteiten van de waqf – en dat liegt er niet om. De overdreven reacties ook niet, overigens: 1, 2, 3, 4, 5, 6.

Hoe zat het ook alweer met de loden codex uit Jordanië? Fake. Nog altijd fake.

De hoax van de maand: er zou een christelijke basilica zijn ontdekt bij het Turkse Iznik (Nikaia). Het ding is al jaren bekend en is (met wat moeite) zelfs te zien op Google Maps.

Deze kerk is tenminste wel nieuw ontdekt. En heeft mooie mozaïeken. Om helemaal blij van te worden.

En nog een vroege kerk – nestoriaans en Chinees.

En verder: Dan, Hebron (daar komt bonje van), en de politieke mythe rond Masada, Nahal Refaim,  Qumran.

======================================

OVERIG

Dit is heel aardig: een longread over de instorting van de oude wereld en de opkomst van de islam, waarin alle historische en kwakhistorische opvattingen eens bij elkaar worden geplaatst. Niet alleen heel aardig maar ook heel nuttig.

In oktober vermeldden we al een nog niet zo succesvolle maar veelbelovende toepassing van computersimulaties als historisch verklaringsmodel. Nu is er meer (context).

De volgende aflevering in de soap over de vraag of de Karthagers kinderoffers brachten. Dit keer vindt men van wel. Men hoeft geen profeet te zijn om te voorspellen dat men volgend jaar het tegengestelde zal beweren.

Een antropologische klassieker, groot gemaakt door Von Humboldt, Sapir en Whorff: hoe taal ons denken en dus ons wereldbeeld beïnvloedt. De context is hier. Ooit werd het gymnasium opgericht met het idee dat als je maar veel Grieks en Latijn leerde, je ging denken als zo’n nobele Griek of stoere Romein. Later kwamen er andere motivaties.

En verder: de ondergang van de Induscultuur, demonen bestrijd je met eieren, reconstructie van het oude Karthager, krijgsolifanten, Zafar (de hoofdstad van Himyar), de Zeevolken, Afghanistan en antiek bier.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Lujzika Adema van Kooten van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

Richard Jebb (1841–1905) was professor Grieks in Cambridge en vooral gespecialiseerd in Sophocles. Het gedachtegoed van deze toonaangevende classicus is nu vereeuwigd door Christopher Stray, die zijn briefwisselingen heeft verzameld en geannoteerd in Sophocles’ Jebb. A Life in Letters. Een interessante kijk in de universitaire wereld rond Jebb en het Victoriaanse Groot-Britannië.

Het wordt al de nieuwe Braudel genoemd:  The Making of the Middle Sea, door Cyprian Broodbank. Handelend over de periode van het allereerste begin tot de opkomst van de klassieke wereld bevat dit ruim opgezette boek talloze afbeeldingen, kaarten, routes, tijdlijnen en meer om zo de rijke geschiedenis van het gebied rondom de Middellandse Zee inzichtelijk te maken.

Kwam er vorige keer al een stapel Blackwell Companions to the Ancient World binnen (Greek Mythology / Ancient Greek Language / Vergil’s Aeneid and Its Tradition), dat aantal is nu uitgebreid met Hellenistic Literature (onder redactie van James J. Clauss en Martine Cuypers en met bijdragen van onder anderen Andrew Erskine en Katharina Volk) en het zeer omvangrijke Ancient Egypt (onder redactie van Alan B. Lloyd met maar liefst 1276 pagina’s verdeeld over zeven subrubrieken).

Ook Cambridge heeft een prestigieuze Companionsreeks, waaraan deze week Ancient Mediterranean Religions is toegevoegd, verzorgd door Barbette Stanley Spaeth. Het beslaat negen regionen, waaronder Mesopotamië, Anatolië, Israël en natuurlijk Griekenland en Rome, maar heeft ook een sectie met thematische benaderingen, zoals geweld, gender, identiteit en het lichaam.

In de categorie nieuwe delen in mooie series zijn er meer vermeldenswaardige boeken. Zo zijn er geüpdatete edities van zowel Sallustius als van Xenophon in de Loeb Classical Library, en is ook de Dumbarton Oaks Medieval Library voorzien van nieuwe delen: de Patria, The Well-laden Ship en Ysengrimus. Beide series publiceren zowel de originele Griekse en/of Latijnse tekst als een Engelse vertaling.

======================================

DWAASHEID

Eigenlijk is dit stuk over de Bosnische piramides niet eens grappig meer.

Een fijne weerlegging van de claims van Graham Hancock (Fingerprints of the gods): 1, 2, 3.

======================================

OVERLEDEN

Peter Neve is overleden, de opgraven van Boğazköy-Hattuša.

======================================

EN TOT SLOT

Enigszins off-topic – zeg maar: behoorlijk off-topic – maar desondanks buitengewoon de moeite waard is dit artikel over het Voynich-manuscript.

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014) en bij Aantekeningen bij de Bijbel. Als u de nieuwsbrief wil steunen, kunt u een donatie doen op rekeningnummer IBAN NL26 INGB 0670 7911 21 t.n.v. Livius, o.v.v. Ondersteuning Nieuwsbrief. Dank u wel. (Als u niet in Nederland woont: BIC/SWIFT INGBNL2A.)

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij