Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Dit is de 106e aflevering van de Livius Nieuwsbrief, een maandelijks verschijnend mailtje voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius.
De nieuwsbrief is gratis en u kunt hem doorsturen aan wie u maar wil; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.
Zomaar een greep uit het Liviusaanbod: een reis naar zuidwest-Turkije.
Jona Lendering (redactie)
======================================
ROMEINENWEEK & ROMEINENFESTIVAL
Nog twaalf dagen tot het begin van de Nederlandse Romeinenweek (zaterdag 24 mei – zondag 1 juni). Tientallen organisaties uit hele land bieden bijzondere activiteiten aan: tentoonstellingen, rondleidingen, lezingen, kinderactiviteiten, workshops, wandelingen, vaartochten, proeverijen en nog veel meer.
Nog negentien dagen tot het sluitstuk van de Romeinenweek: het Nijmeegse Romeinenfestival (zaterdag 31 mei op zondag 1 juni). Op het Kops Plateau, waar eens duizenden Romeinse soldaten waren gelegerd, is te ervaren hoe het daar 2000 jaar geleden eraan toe ging: kampementen, shows, workshops, kinderplein, een lezingenprogramma en veel Romeinse proeverijen. Het thema van het Romeinenfestival is dan ook “Proef de Oudheid”.
Festivalkaarten bestellen kan met deze link en abonnees van de Livius Nieuwsbrief krijgen 20% korting.
======================================
NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE
Het Sasanidische rotsreliëf te Salmas en een Nederlandse naam die is ontleend aan een raar leenwoord in het Lineair-B.
======================================
EGYPTE
Pijnlijk en helaas niet te missen: er zou zijn ontdekt hoe de oude Egyptenaren zware stenen versleepten, namelijk door wat water op het zand te laten vloeien, zodat het minder weerstand bood. In onze contreien werd het opgepikt in onder andere het NRC Handelsblad terwijl Het Parool zelfs repte van een doorbraak. Het probleem is niet alleen dat de methode, anders dan de ontdekker claimde, allang bekend is, maar ook dat de bekende sleepwegen nooit over zand liepen maar meestal over stenige ondergronden. On n’a pas besoin de cette hypothèse-là.
Wél leuk: een koningsgraf uit de predynastische tijd in Edfu. De geboden informatie is summierder dan summier, maar we gaan hier zeker meer van horen.
Ook al zo leuk: de graven van vijftig koningskinderen in de Vallei der Koningen. Daarover gaan we eveneens meer horen. En anders wel over vier foundation deposits.
Stiekem ook leuk: de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass mag zich verantwoorden wegens het aannemen van steekpenningen. En ook over hem zullen we wel meer horen.
Het maandelijkse gesleep met mummies: 1, 2, 3.
Een algemeen verhaal over de problemen bij het bewaren van het Egyptische erfgoed. Er zijn zoveel Egyptenaren.
En verder: Al-Bahnasa, El-Kurru, Saqqara.
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Sumerisch bier: weinig nieuws maar wel amusant. En blijkbaar niet zo smakelijk.
Oude spionagefoto’s zijn nuttig om antieke sites te bestuderen.
Gaat het nu dan toch gebeuren? Gaat het museum van Bagdad weer open? Het is niet voor het eerst dat het wordt aangekondigd.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
Heerlijke ontdekking: een papyrus waarin een worstelwedstrijd wordt “geregeld”.
Wie Grieks leert, dachten de romantische filosofen van vroege negentiende eeuw, gaat ook denken als een Griek en wordt even creatief. Dat idee krijgt ineens een grappige nieuwe draai.
En verder: een buste van Alexander op Cyprus en een facelift voor de Karyatiden.
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
Ontdekkingen en ontdekkinkjes deze maand: Florence, Ostia, Plovdiv, Pompeii (voorspelbaar) en Sapareva Banya.
Byzantijns: overzicht van de Yenikapi-opgravingen in Istanbul.
Plus het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Loanhead en Puddletown.
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Dit is om helemaal blij van te worden: een Romeins marskamp, helemaal in Thüringen. De enige in de teksten genoemde expeditie in die contreien is die van Drusus in 9 v.Chr., maar misschien moeten we overwegen dat de Romeinen veel meer aanwezig zijn geweest in het Overrijnse dan op grond van de geschreven teksten wordt aangenomen (meer).
Een leuke ontdekking in het Limburgse Echt, waar een schat met munten van Constantijn III (r.407-411) bewijst dat deze heerser serieus werk heeft gemaakt van het herstel van de Rijngrens, wat op zijn beurt bewijst dat de Romeinse bestuurlijke aanwezigheid in onze contreien een paar jaar langer langer duurde dan tot nu toe werd aangenomen.
Een soortgelijke vondst op het Utrechtse Domplein, waar enkele munten helpen de bouwgeschiedenis van de oudste kerken ter plekke te reconstrueren.
En verder: Bursa, Heffen en Remagen.
======================================
DE VROUW VAN JEZUS
Nog even wat nasleep van het Evangelie van de Vrouw van Jezus. Anderhalf jaar geleden wisten we al dat het een vervalsing moest zijn omdat de tekst een fout bevatte die bewees dat ze was overgeschreven uit een modern boek. De schade was toen al groot, omdat de snipper bleek te zijn aangekocht op de zwarte markt, omdat publiciteit was gezocht om fondsen te verwerven en omdat de publicatie onnadenkend was aangenomen door een wetenschappelijk tijdschrift, uitgegeven door de toch vrij prestigieuze Harvard-universiteit.
Er werd een onderzoek aangekondigd waarvan meteen werd geconstateerd dat het weinig zou opleveren omdat de authenticiteit nooit kon worden bewezen. Alles wat aan een echt oude tekst echt oud oogt, is immers na te maken (lees maar). Het leek een manoeuvre om de zaak tot Sint-Juttemis weg te agenderen, maar er kwam wel degelijk een uitslag – en die loog er niet om.
Zoals we vorige maand berichtten, kon het in elk geval niet gaan om een evangelie en was de tekst geschreven op niet-antiek papyrus. Negerend dat een spelfout al de “smoking gun” was die de vervalsing bewees, bracht Harvard naar buiten dat de tekst, omdat niet kon worden bewezen dat ze een moderne vervalsing was, authentiek moest zijn en terugging op een antiek origineel.
De gedachte dat de hedendaagse universiteit bluft en niet argumenteert, is moeilijk te accepteren. Een deel van de pers gaf Harvard teveel krediet, maar deze maand kwam men erop terug en volgden nog twee onaangename onthullingen, waarmee de reputatie van de papyrologie definitief naar de gallemiezen werd geholpen. In de eerste plaats: de papyrus is afkomstig uit een verzameling waar minimaal één simpel te herkennen vervalsing bij zat. In de tweede plaats: de betrokken onderzoekers lieten zich opjagen doordat ze – je verwacht het niet – een televisiedeal hadden.
We hebben te maken met het grootste oudheidkundige schandaal sinds de Golb-affaire en uw redacteur vraagt zich af wat iemand op dit moment beweegt stofwolken op te gooien over het seksisme in een deel van de berichtgeving. Daarover mag best een boom worden opgezet, maar laten we nu éérst uitzoeken hoe de papyrologie haar respectabiliteit herwint.
Tot het zover is, is sarcasme op zijn plaats en dat komt in het Duits uiteraard het best tot z’n recht.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Een kwakhistoricus koopt in Egypte mummiemaskers, die zijn opgebouwd uit een soort papier-maché, en dus uit oud papyrus. Daarop kunnen teksten staan geschreven. Dus sloopt hij dat masker. Filmpje hier. Vervolgens blijkt hij zo enkele oude evangelie-teksten te hebben gevonden. We mogen aannemen dat vanaf nu geen enkel mummiemasker veilig is.
Een beetje gevaarlijk bericht: het gebeente van een gekruisigde, gevonden in Jeruzalem, zou dat kunnen zijn van de laatste Hasmonese koning. Ieders hoaxradar slaat nu wijd uit, maar echte onzin staat niet in het bericht, met het slotcommentaar als mogelijke uitzondering.
Lezing van Aren Maier over de Filistijnen: het duurt ruim een uur maar daarna ben je ook weer helemaal bij.
Jeruzalem: een onduidelijk verhaal over de Klaagmuur en een heel duidelijke (en meteen omstreden) claim dat de stad van David is gevonden.
En verder: speculaties over de plaats waar de Horeb/Sinai lag, Nablus, de mogelijk oudste afbeelding van Christus en de Golanhoogte – waarvan u de dubbele politieke bodem wel zult herkennen.
======================================
BOEKEN
[De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Lujzika Adema van Kooten van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.]
Eerder al de nieuwe boeken van Philip Hardie, Michael Scott en Trevor Bryce, in deze editie meer grote namen. En in de top 5 is de nummer 1 niet alleen vervangen, maar zelfs geheel verdwenen.
Wie waren de zogenoemde Zeevolken en in hoeverre waren zij verantwoordelijk voor de beëindiging van de bloeiende samenlevingen van de Late Bronstijd? 1177 B.C. The Year Civilization Collapsed van Eric H. Cline heeft niet alleen een spannende titel, maar is volgens kenners ook erg goed. Lees hier een recensie.
Een andere ramp, een andere tijd. In From Pompeii onderzoekt Ingrid D. Rowland het naleven van Pompeii. Geleerd, persoonlijk en goed ontvangen (zie deze recensie, bijvoorbeeld).
Robert Nouwen schetst in Onderdanen van de keizer een alternatieve geschiedenis van het Romeinse Rijk: niet aan de hand van de grote mannen, maar aan de hand van gewone burgers. Een beetje zoals Invisible Romans van Robert Knapp, maar meer op basis van inscripties.
In zijn nieuwste boek gaat Robin Waterfield, bekend van bestsellers over antieke filosofie en mythen, in op de Romeinse verovering van Griekenland: Taken at the Flood.
Een nieuwe complete, diepgravende én vermakelijke geschiedenis van de filosofie: Peter Adamson werkt aan een uitvoerige reeks bij Oxford, waarvan het eerste deel zojuist is verschenen: Classical Philosophy. Het beslaat de periode van Thales tot en met Aristoteles.
Barbara Graziosi, die eerder bij Cambridge een GreenYellow verzorgde voor boek 6 van de Ilias, heeft nu een wat toegankelijker boek over de Goden van Olympus geschreven. Liever in het origineel lezen? The Gods of Olympus is er ook.
Een nieuwe Top 5, met oude bekenden in nieuwe volgorde:
======================================
DWAASHEID
Ach ja, de Bijbel, die hebben we nooit helemaal goed begrepen. Gelukkig heb je geen opleiding nodig om te decoderen wat de feitelijke strekking is.
======================================
INTERNET
Het NINO (Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten) wordt vijfenzeventig en stelde enkele digitale boeken ter beschikking: daar.
======================================
OVERLEDEN
Eerder deze week overleed Maurice Casey, die belangrijk onderzoek deed naar de Aramese achtergrond van het Nieuwe Testament. Zijn laatste boek is misschien zijn belangrijkste: Jesus: Evidence and Argument or Mythicist Myths? Hij richtte zich daarin op theorieën over Jezus als niet-historisch personage (maar mythologisch verzinsel), weerlegde de gedachtegangen en wees erop dat veel Jezussceptici denken als fundamentalisten.
======================================
EN TOT SLOT
De gevaren van een verkeerde beroepskeuze. Word dan ook geen archeoloog.
======================================
Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014) en bij Aantekeningen bij de Bijbel. Als u de nieuwsbrief wil steunen, kunt u een donatie doen op rekeningnummer IBAN NL26 INGB 0670 7911 21 t.n.v. Livius, o.v.v. Ondersteuning Nieuwsbrief. Dank u wel. (Als u niet in Nederland woont: BIC/SWIFT INGBNL2A.)
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
