Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Dit is de 108ste aflevering van de Livius Nieuwsbrief, een maandelijks verschijnend mailtje voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius.
De nieuwsbrief is gratis en u kunt hem doorsturen aan wie u maar wil; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.
De Vrienden van Livius nodigen u uit om op zaterdag 20 september te komen luisteren naar twee lezingen over de politieke en religieuze ideeën in de Romeinse en Byzantijnse architectuur. Livius zelf nodigt u uit voor een cursus of een reis.
Jona Lendering (redactie)
======================================
We werken gestaag verder aan de nieuwe opmaak, maar Michel Gybels was zo aardig om een artikel over de vroege Hittitische stad Šapinuwa (Ortaköy). Ook nieuw: Qasr Azraq in Jordanië.
Onze zustersite LacusCurtius gaat verder met Johannes Lydus’ De maanden. Uit de reeks museumstukken: een oeroud standbeeld, een kat met kuikens, een brief uit een inmiddels geplunderd museum en een foeilelijk beeld.
======================================
In maart hadden we een berichtje over een vondst die de Egyptische chronologie van de Late Bronstijd op z’n kop leek te zetten. Dit keer hebben we er weer een.
Een heel mooi portret van Echnaton uit Soedan.
Net als uit Irak – zie beneden – komen ook uit Egypte berichten over plundering.
Het maandelijkse gesleep met mummies: 1 (eigenlijk een sarcofaag maar erg interessant), 2, 3, 4 (leuk voor iedereen die De boog van de farao las).
En verder: Saqqara, Giza, Sohag, Luxor, (Dra’ Abu el-Nagra; meer), de woonwijken van Amarna, Beni Sweif, klimaatstudie, textiel, de verkoop van een beeldschoon standbeeldje, een nieuwe minister van Oudheidzaken, een van de meest bizarre berichten die we ooit vermeldden en ook deze nieuwsbrief zou incompleet zijn zonder de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass.
======================================
Een onopvallend berichtje, maar waarschijnlijk nieuws om heel, heel erg blij van te worden: het chronologische vraagstuk (uitleg hier) achter de Mesopotamische geschiedenis lijkt te zijn opgelost. De middenchronologie lijkt de juiste te zijn.
De ramp die je wist dat zou komen: ISIS dreigde de boel in de omgeving van Mosul, het antieke Nineve, kort en klein te slaan. En ISIS voerde zijn dreigementen uit: algemeen, Assyrisch materiaal (niet geverifieerd), kerken, het graf van de profeet Jona, meer. Ongetwijfeld verschijnen er binnenkort nog meer oudheden op de zwarte markt.
Soortgelijk nieuws komt uit Syrië (meer) en Hatra. En ook daar gaat de opbrengst richting zwarte markt. Toch vinden in Syrië ook nog opgravingen plaats: een Byzantijns mozaïek uit Sweida.
En verder: Afyonkarahisar, kleiklompjes als administratiemateriaal, een vijfduizend jaar (!) oude qanat, de “burnt city”, Ur, Kültepe (Kanesh), de rioleringen van Persepolis opnieuw, een graf in Oman.
======================================
De “Kasteel van Amsterdam-prijs” voor de opzichtigste manier om met een opgeleukt persbericht over een archeologische vondst te hengelen naar publiciteit (en fondsen) gaat deze maand naar het bericht over de “first gay graffiti in history”. De opgravers moeten hebben geweten dat soortgelijke, een eeuw oudere graffiti twee eilanden verderop zijn gevonden.
Een grafveld en een paardengraf op Chios: een berichtje op de leuke Griekenlandblog Parakalo.
Griekse krijgsgeschiedenis: Josho Brouwers legt uit wat er beter aan kan.
Natascha Neef legt uit waarom de Parthenon Marbles weer naar Athene moeten. En daarmee verwant: de Karyatiden zijn schoongemaakt.
Dit gaat leuk worden: de Google StreetView gaat nu van start in Griekenland.
En verder: Hala Sultan Tekke, Gla, Mycene, een drinkbeker van Perikles, het Lyceum in Athene, Assos (NB: “sarcofaag” betekent “lijkeneter”), Thessaloniki.
======================================
Al maanden is er steeds weer aandacht voor de tweeduizend jaar geleden overleden keizer Augustus, en zoals te verwachten viel praat iedereen elkaar na zonder dat iemand iets nieuws meldt. Zoiets had uw redacteur echter nog nooit gezien.
In Rome zou de eetzaal van keizer Nero, met het beroemde roterende plafond, zijn ontdekt. Gegeven de traditie van hypes in Italië is enige scepsis op haar vanzelfsprekende plaats. Iets minder kritisch mag u zijn over het nieuw-ontdekte grafveld in Trastevere en de heropening van het graf van Romulus en de tempel van Portunus.
De plundering van de Romeinse stad Apamea in Syrië gaat gewoon verder (meer).
Bewijs voor een epidemie uit de derde eeuw. Ondanks de kop is dit niet de epidemie die het einde van de Oudheid markeert, want die is drie eeuwen jonger.
En verder: een tempel in Amasra, een inscriptie van ruim duizend stukken in Autun, een nieuwe monoliet in Baalbek, een Romeinse stad onder de delta van de Nijl, het eerste fort van Carnuntum, de huizen van Efese,een theater in Izmir, skeletten in Mugla, een mozaïek in Nîmes, opgravingen in Plovdiv, raad-eens-waarover-het-laatste-bericht-over-Pompeii-gaat, Pozzuoli, Santa Maria Nova, Vulci en een scheepswrak voor de Ligurische kust.
======================================
Een bescheiden relletje dat uiteindelijk nergens over ging: het Romeinse aquaduct in Nijmegen zou niet zijn wat het leek. Eerst was er kritiek vanuit de burgerij, de pers schreef erover, de Nijmeegse rekenkamer sprak twijfels uit, een archeoloog legde uit dat de rekenkamer niets van wetenschap begreep, de Nijmeegse gemeenteraad schoof het rapport van de eigen rekenkamer ter zijde, andere media schreven erover en dat was dat.
Daarop volgden de nabeschouwingen. Theo Toebosch wees erop dat de archeologische claim berustte op een studentenscriptie die was geëindigd met het advies meer onderzoek te doen. Hij ontdekte ook dat de affaire tot aan het LOWI escaleerde door het formalisme waarmee de Radbouduniversiteit de discussie ontweek over de kwaliteit van de scriptie (die overigens wel goed was). Uw redacteur herinnerde eraan dat de Nijmeegse archeologen de prijs betalen van de slechte voorlichting die oudheidkundigen nu eenmaal altijd geven. En toen was het zomer en was het voorbij.
======================================
Een beetje macaber: er wordt een 3D-scan gemaakt van het meisje van Yde (vergelijk).
Dat was aan de aandacht van uw redacteur ontsnapt: in Heerlen is een deel van de Romeinse weg van Xanten naar Aken geïdentificeerd.
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Bognor Regis, Cirencester, Colchester (wat Boudicca ermee te maken heeft, is onduidelijk), een villa in Dorset (don’t believe the hype), Maryport (maar…), Wallsend. De clichépoeper die bij de BBC de koppen maakt, vergreep zich aan Binchester.
En verder: een Bronstijd-vleesrokerij, een mooi Keltisch wagengraf, Wortegem (PDF), Millingen, Belginum, Melsele, Pont-Sainte-Maxence, een Merovingische nederzetting bij Uden en een mooie Merovingische schaal uit Oegstgeest.
======================================
De affaire rond Norman en Raphael Golb wordt te ruste gelegd: zoonlief is ook in hoger beroep veroordeeld en gaat twee maanden naar de gevangenis. De betrokkenheid van de vader, die op de hoogte was van de activiteiten van zijn zoon en de gedragscode van de universiteit van Chicago overtrad, blijft opnieuw onderbelicht.
In de Late Oudheid bekeerden de Khazaren, een stam in wat nu Oekraine/Rusland is, zich tot een vorm van monotheïsme. Christenen en joden claimen allebei dat de Khazaren “een van ons” waren. Moslims maken de claim ook en dateren de bekering later. De joodse claim lijkt nu zwakker te zijn.
En verder: Kanaänitische wijn, Hebron, Lachish, Khirbet el-Araj (let op de opzichtige manier om een bijbelse associatie te scheppen), Jaffa, Q, mozaïeken in Huqoq (met een onbewezen Alexander-de-Grote-draai).
======================================
Edwin de Vries komt nog één keer terug op zijn werk als veldtechnicus in Soedan.
Beschadiging van de antieke rotskunst in Libië. Context: daar.
De kothon van de Karthaagse stad Motya is dus geen kothon. Wat dat betekent leest u daar. Meer Karthaagse vondsten, een paar kilometer verderop: hier.
Waarom zoveel mensen het intellectuele avontuur, waar het in de klassieken toch om gaat, niet meer herkennen, wordt u helemaal duidelijk uit een bespreking van wat boeken over Alexander de Grote waarin werkelijk alle open deuren worden ingetrapt.
En hier is nog zoiets. Een classicus schrijft een stukje bladvulling over misverstanden over de Oudheid. Een analyse van de herkomst van de misverstanden wordt niet geboden – het stukje is evident niet bedoeld als provocatie maar als amusement. Toch is het nog te kritisch voor sommige filhellenen. Je zou eerder klagen over de reductie van de klassieken tot causerietje.
En verder: Cerveteri, Josho Brouwers raadt u af naar de nieuwe Heraklesfilm te gaan, wat je met Playmobil kunt doen en uw redacteur stofte de moord op Winckelmann nog eens af.
======================================
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Lujzika Adema van Kooten van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
In de commentaarreeks van Cambridge University Press, ook wel bekend als Green & Yellow, is een nieuw deeltje verschenen: Juvenalis’ Satire 6 (ed. L. en P. Watson), en dat vieren wij!
Deze zomer geven we kortingen tot maar liefst 25% op álle deeltjes in de reeks. Dus zowel op bestsellers zoals Euripides’ Medea (ed. Mastronarde) en Homerus’ Ilias XXII (ed. De Jong) als op nieuwe delen zoals Ovidius’ Epistulae ex Ponto I (ed. Tissol), Menanders Samia (ed. Sommerstein), Plinius’ Brieven (ed. Whitton), Herodotus’ Histories Book V (ed. Hornblower) en Terentius’ Hecyra (ed. Goldberg). Een complete lijst staat hier.
Lang gewacht, stil gezwegen en uiteindelijk toch gekregen: Henk Singors boek over Constantijn is verschenen. Om en nabij het Constantijnjaar verschenen al boeken van Jonathan Barnes (recensie), Olivier Hekster en Eusebius van Caesarea. Singors bijdrage is vuistdik en vooral biografisch, al gaat het ook in op de christelijke revolutie die de Romeinse keizer zou hebben ontketend.
En ook van Mary Beard is er een nieuw boek uit, met de vrolijke titel Laughter in Ancient Rome. On Joking, Tickling and Cracking Up. Schijn bedriegt, het boek is serieuzer dan zijn voorkomen: Beard behandelt een uitvoerig scala aan Latijnse teksten en gaat in op verschillende wetenschappelijke theorieën over humor, maar blijft in een toegankelijke stijl. Wat vonden de Romeinen leuk, en in hoeverre kunnen wij dat nog begrijpen?
Twee nieuwe boeken met betrekking tot het Romeinse verleden in Nederland: Romeinse Sporen van Herman Clerinx gaat over de Romeinen in de Benelux, met 309 bezoekbare vindplaatsen. Lees hier de recensie. Voor een jeugdigder publiek is er Avé, Caear. Leuk voor op de achterbank, onderweg naar die Romeinse sporen.
1177 B.C.was niet aan te slepen wegens een zeer positieve ontvangst in de pers (vijf ‘ballen’ in het NRC en op onze website). Voor de liefhebber die meer over de periode wil weten, is er Ancient Crete, waarin Saro Wallace de vroege geschiedenis van Kreta onderzoekt en vooral ingaat op de significante verschillen van de cultuur, geschiedenis en politiek van het eiland met die van het centrale Griekenland.
De nieuwe examenbundels voor het komende jaar zijn al binnen. Voor Latijn (Plinius en Cicero) is er Tijdsbeeld in Brieven, Een Leven in Brieven en Lectori Salutem; Voor Grieks (Homerus) is er Tragische Helden en De Tranenrijke Oorlog.
Top 5
======================================
Het graf van Jezus… deze nieuwsbrief is te kort om alle onzin samen te vatten.
En dan is er de Ark van Noach. Uiteraard vond men wat, want er is nog nooit een expeditie naar Oost-Turkije gegaan die niet iets vond. En dat is toch knap, want ook dit keer zocht men op een andere berg dan in de Oudheid werd aangenomen.
======================================
De volledige Suda, een Byzantijns woordenboek met veel informatie over antieke auteurs, is nu online.
=========================================
Twee belangrijke archeologen zijn overleden: Yuval Peleg, die eraan bijdroeg dat Qumran niet langer als klooster wordt geïdentificeerd, en Klaus Schmidt, de joviale opgraver van Göbekli Tepe.
======================================
U weet het, het Amerikaanse leger heeft wat moeilijkheden met zijn inlichtingendiensten. Men gaat nu bij de Etrusken in de leer.
======================================
Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014) en bij Aantekeningen bij de Bijbel. Als u de nieuwsbrief wil steunen, kunt u een donatie doen op rekeningnummer IBAN NL26 INGB 0670 7911 21 t.n.v. Livius, o.v.v. Ondersteuning Nieuwsbrief. Dank u wel. (Als u niet in Nederland woont: BIC/SWIFT INGBNL2A.)
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
