En zij baarde haar eerstgeboren Zoon en wikkelde Hem in doeken en legde Hem neer in de voederbak, omdat voor hun geen plaats was in de herberg.

Lukas 2:7 (AB-vertaling)

Gisteren beloofde ik dat we verder zouden ingaan op het woord "herberg" en of dat een aanwijzing is op de plaats waar Maria en Jozef verbleven. Lukas gebruikt een speciaal woord hier, nl. katalyma en we zien dat veel oudere vertalingen dit weergeven met "herberg", terwijl modernere het weergeven met "nachtverblijf". Op andere plekken waar Lukas dit woord gebruikt wordt het vaak als gastenkamer, eetkamer, opperkamer vertaald (Luk. 22:11; cf. Mark. 14:14). Verder valt op dat als Lukas schrijft over een hotel of een herberg, zoals in het verhaal van de barmhartige Samaritaan (Luk. 10:34) hij een ander Grieks woord gebruikt pandocheion.

Er is dan ook een groot verschil tussen deze twee. Een pandocheion is een commercieel gerund bedrijf met alles erop en eraan, wat wij tegenwoordig een hotel zouden noemen, terwijl een katalyma meer vertaald kan worden als een overnachtingsplek, een verblijfplaats, of privé gerunde kamer een goedkope herberg. Sommige theologen stellen dan ook dat als je een vergelijking met tegenwoordig wil maken je het beste kan vergelijken met een "Zimmer Frei" welke je tegenwoordig in sommige landen ziet. Vaak was het een speciale kamer die mensen konden huren voor een speciale gelegenheid, zoals we zien als Jezus met Zijn discipelen het Pesach gaat vieren (Luk. 22:11), maar soms was het ook een privévertrek voor speciale gasten zoals we zien bij Elisa die een kamer had bij de Sunamitische vrouw (2 Kon. 4:10ev.) Bethlehem was een klein dorpje en het lag voor de hand dat daar geen hotel was, temeer omdat het niet lag op een belangrijke route. Maar zoals in ieder dorp was de kans groot dat iemand (misschien zelfs familie van Jozef) een kamer of ruimte vrij had waar toevallige bezoekers of vreemdelingen konden overnachten. Vanwege de volkstelling was Jozef naar Bethlehem getrokken om zich te laten registreren en dat anderen dat ook hadden gedaan was zeer goed mogelijk en het kan om die reden heel goed dat deze "Zimmer Frei" al overvol was van al die mensen die gehoor hadden gegeven om zich voor de volkstelling te laten registreren. In ieder geval Jozef en Maria konden daar niet overnachten en moeten een andere plek zoeken. De 2^de eeuwse St. Justin Martyr (Dialogue with Trypho79) noemt een traditie waar Maria en Jozef onderdak zochten in een grot in de buurt van het dorp, maar het is waarschijnlijker dat ze een onderdak vonden in het dorp. Want daar was het veiliger en waren dan beschermd tegen rovers en wilde dieren.

Huis indeling

In dit vers lezen we dat Maria Jezus in een voederbak legt en dat is een duidelijke aanwijzing dat ze waren op een plek waar het vee overnachtte, bijvoorbeeld een stal of een afgescheiden ruimte in een huis waar de dieren werden gestald. Als we kijken naar de indeling van de huizen uit die tijd (zie de tekening rechts), dan blijkt dat de dieren bij de ingang of onder het woongedeelte werden gestald, via een trap kwam men dan in het gedeelte waar het gezin woonde en achterin of daarboven was dan de "opperkamer", de katalyma. Het voordeel van zo'n indeling was dat men toezicht kon houden op de dieren en konden profiteren van de warmte die deze dieren afgaven. Nu wordt de laatste tijd wel eens geopperd dat het absoluut onmogelijk is dat een Jood zich in een stal zal begeven omdat deze niet kosher is. Maar dit is niet zo onmogelijk, we hoeven maar in Hooglied (1:7-8) te lezen dat de herders bij hun dieren sliepen en ook in de Talmud (Eruvin 8 ) lezen we dat soms Joden in een stal aanwezig waren en er overnachten. Dat Jozef en Maria dus onderdak zochten in de stal kan op basis hiervan niet worden afgewezen. Bovendien is het erg lastig te verklaren waarom dan op de plek waar Jozef en Maria waren een voederbak was. Of op dat moment ook de dieren in deze stal waren wordt nergens vermeld, de os en de ezel is misschien in de traditie gekomen omdat we in teksten als Jes. 1:3 of Luk. 13:15 hierover lezen.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij