Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
De afgelopen week was er op een Social Media forum de opmerking dat "hiep, hiep, hoera!" antisemitisch zou zijn. Dit naar aanleiding van een praatshow van Eva Jinek met schrijfster Sanne Terlouw een paar jaar geleden. Sindsdien komt deze opmerking regelmatig naar voren op internet en altijd in de vorm van onderstaande beweringen:
WAAROM GEEN HIEP HIEP HOERA??? Elke keer als je Hiep Hiep Hoera zingt of roept, doe je mee aan Jodenhaat. De uitdrukking is namelijk antisemitisch, aldus schrijfster Sanne Terlouw zondagochtend in de praatshow van Eva Jinek. "Hiep-hiep' komt van hep-hep. Er wordt gezegd dat toen de Romeinen Jeruzalem vernielden, zij als juichkreet riepen: Hep-hep, Jeruzalem is vernietigd", aldus Terlouw. Terlouw legt verder uit: "H E P is eigenlijk een acroniem: H = Hierosolyma [Jeruzalem / Jeroeshalajim] E = Est [is] P = Perdita [verloren, vernietigd, ten gronde gericht, vergeten] Later wordt de kreet weer van stal gehaald als in 1814 in Duitsland antisemitische studentenrellen plaatsvinden. Dat waren de zogenaamde 'hep-hep-rellen." Wat dit betekent voor verjaardagspartijtjes door heel Nederland valt nog niet te overzien. --------------------------- De mensen die in Nederland wonen kennen de kreet "hiep hiep hoera" van bijvoorbeeld verjaardagsfeestjes. Oorspronkelijk komt deze kreet van de Romeinse keizer Hadrianus, die van 117 tot 138 A.D. regeerde. Hij ontzegde o.a. de Joden de toegang tot de bekende stad Israël en probeerde op een gegeven moment de Joden tot onderwerping te dwingen. Voor de Romeinse Senaat sprak hij de Latijnse woorden: "Hep! Hep!" HEP is een acroniem; de "H" betekent: "Jeruzalem," de "E" betekent: "Est," dus: "is" en de "P" betekent: "Perdita," dus: "Verloren, vernietigd." Terwijl de kruisvaarders vanuit Europa bezig waren met het aanrichten van een bloedbad in Jeruzalem, riepen ze o.a. "Hep! Hep!" (Jeruzalem is verloren!). De oorsprong van "hiep hiep hoera" komt van "hep hep," waarop anderen riepen: "Hoera!"
Het klonk mij allemaal erg als volksetymologie en besloot het op te zoeken in een aantal woordenboeken en encyclopedieën en direct viel op dat dit werd tegengesproken, zelfs door Joodse encyclopedieën. Wel vermelden ze dat antisemitische studenten uit Wurzburg het voor het eerst zouden hebben gebruikt tijdens de zogenaamde HEP! HEP! rellen uit 1819 te Frankfurt-am-Main en langs de (Duitse) Rijn. Zij waren verbolgen omdat hun professor Brendel pro-Joods had geschreven. Deze antisemitische studenten, beweerden dat hun scandering "HEP" zou zijn afgeleid van "Hierosolyma Est Perdita", maar zoals je van studenten kon verwachten gaven ze geen bewijsvoering hiervoor en het is zelfs zo dat pas enkele dagen nadat deze rellen waren begonnen de Engelse krant "The New Times" in 27 augustus 1819 voor het eerst melding maakt van deze uitroep en dat het zou zijn gebruikt door de kruisvaarders. Er wordt geen bron vermeld en Michael Fontaine die onderzoek heeft gedaan naar de herkomst, heeft tot nu toe geen oudere vermelding kunnen vinden, ook niet dat het door de Romeinen werd gebruikt.
Tussenwerpsels
De uitroep hiep, hep, he of hed komt wel eerder voor en opvallend is dat het in bijna alle talen voorkomt. In het Nederlands ze we hè, hé al terug in 1612, terwijl in het Engels hurra(h) reeds in 1686 als een zeemanskreet voorkomt en in het Duits wordt het teruggevonden als een kreet die gebruikt werd om het vee op te drijven. Het vermoeden is dat ze al veel eerder voorkwamen. Nicoline van der Sijs verklaart dan ook dat dit logisch is omdat het een zogeheten tussenwerpsel is. Tussenwerpsels hebben geen grammaticale functie; ze staan los van de rest van de zin waar ze in staan, en kunnen ook als zelfstandige uitroep fungeren: Hallo!, Toe maar!, Tss. Veel tussenwerpsels zijn klanknabootsend gevormd: kukeleku, dingdong, pfiew. Dit zijn nabootsingen van geluiden van mensen, dieren, voorwerpen en bewegingen. Ook woorden als he, hep, hiep en hoera behoren tot deze categorie en komen dan ook voor in oude bronnen, zonder enige connectie met de kruisvaarders of de Romeinen.
Bijbel
Het is dan ook niet verwonderlijk dat we in de Bijbel ook uitroepen tegenkomen die een vergelijkbare strekking hebben. Bijvoorbeeld in Job 39:28: "In het volle geklank der bazuin, zegt het: Heah!" En in Jesaja 44:16: "Hij zegt: Hei! ik ben warm geworden, ik heb het vuur gezien!" De Kanttekeningen bij de Statenvertaling geven "heah!", "hei!" of "hejah!" als een uitroep van vreugde of een strijdkreet. Een heel mooi voorbeeld lezen we in Psalm 100:1 הָרִ֥יעוּ לַ֝יהוָ֗ה hārî‘û laJHWH "juicht den HEERE" wat letterlijk vertaald kan worden met "hoera voor de HEERE". Voor een compleet overzicht waar deze woorden voorkomen in de Bijbel zie de verwijzingen naar Woordstudies onder het artikel "Uitroep van vreugde" op onze website.
Conclusie
Het is dan ook duidelijk dat deze woorden een lange historie hebben, die verder teruggaan dan de kruisvaarders of de Romeinen. Om die reden komt een verklaring, zoals die door schrijfster Sanne Terlouw wordt gegeven, erg ongeloofwaardig over en lijkt meer op volksetymologie. De enige antisemitische link is misschien met de pogroms uit de 19de eeuw, maar dat is nog geen reden om geen "hiep, hiep, hoera!" te roepen, want in Ezechiël 25:3 en 36:2 lezen we dat ook God zelf gebruik maakt van dit soort uitroepen.
Bronnen:
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
