Dit is de 119de aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. De nieuwsbrief is gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

=====================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: de cursus van Thijs Gerbrandy en Richard Kroes over islamitisch Spanje, dit najaar in september. U weet wel: de moskee van Cordoba en de samenleving waarin dat prachtige monument werd gebouwd.

Joris Verheijen schreef over de Melische Dialoog en uw redacteur beschreef nog wat museumstukken: de schijf van Faistos, een lamassu, de Esquilijnse Venus, een Grieks gedichtje en de wurgdoek van Cunera van Rhenen.

En trouwens, er is ook nog iets te melden over de Livius Nieuwsbrief zelf: welke redactionele keuzes worden er nu eigenlijk gemaakt?

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer het ongelooflijke verhaal van de opgraving in Tell Mozan in Syrië.

======================================

EGYPTE

Interview met de Egyptische minister van Oudheid over de vernietiging van oudheden. En daar is zijn onvermijdelijke voorganger weer.

En verder: kopermijnen, hondengraven in Saqqara, graven in Amarna, de cultus van Amun-Ra, Aswan, Gebel el-Silsila.

======================================

BLOED-ANTIQUITEITEN

Zoals te verwachten doken er door ISIS en het Syrische leger geroofde oudheden op in het westen. In Londen bijvoorbeeld. Koerdische bronnen insinueren betrokkenheid van de Turkse overheid. Het British Museum bewaart enkele gestolen stukken om ze ooit terug te geven, Libanon doet hetzelfde, er is een rode lijst opgesteld van gestolen voorwerpen en er is een curieus verbod om geplunderde oudheden te kopen – maar dat was al verboden.

Vrijwel tegelijk kwamen er filmpjes van een executie, enige tijd geleden, en het kapotslaan van beelden in Palmyra. Nee, daar linken we niet naar: die filmpjes zijn bedoeld om de aandacht af te leiden van de tegenslagen die ISIS ondervindt. Wie ze deelt, steunt ISIS.

De reden van het vandalisme is, naast het afleiden van de aandacht, dat ISIS enerzijds een oprechte religieuze afkeer heeft van afgodsbeelden, en anderzijds dat zo de prijzen op de kunstmarkt worden opgedreven. Ondertussen is er enige twijfel: beelden van booby traps in Palmyra zijn wellicht vooral bedoeld als desinformatie om aanvallers af te schrikken.

Vóór de plundering van Syrië en Irak kwamen er vooral veel oudheden uit de geplunderde musea en opgravingen in Egypte. Meer over de handel in papyri hier en daar. Het goede nieuws is dat de betrokkenen beginnen te erkennen dat ze te lang te eenzijdig hebben gekeken naar de teksten op papyri en te lang de herkomst hebben genegeerd. Voor het goede begrip: er is geen enkel excuus op de zwarte markt papyri aan te kopen zolang er nog genoeg legaal materiaal ligt te wachten op bestudering..

In Libië neemt de bevolking initiatieven om de oudheden te beschermen; het museum met de uniekste vondsten, in Bani Walid, is overigens al in 2011 geplunderd.

Tot slot Jemen, waar niet zozeer wordt geplunderd als gebombardeerd.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

In de jaren zeventig en tachtig discussieerden oudhistorici over de vraag of de antieke economie leek op de onze (en eigentijdse economische analyses verhelderend konden zijn) of dat ze wezenlijk anders, primitiever was (en we beter niet bij economen te rade konden gaan maar naar antropologen konden kijken). Dat “primitivismedebat” eindigde met een conclusie dat het laatste toch beter was, waarop een reactie volgde: er waren toch wel enige aanzetten voor moderniteit. Nu is daarvoor aanvullend bewijs.

Leuke animatie over de hellenistische stad Priëne. Merk op dat de informatie in het Grieks en Engels wordt geboden, hoewel Turks, de taal van het land dat zorg draagt voor de ruïnes, toch ook in de rede zou hebben gelegen. Omgekeerd weten de Turken Griekenland niet te noemen in dit stukje over Izmir/Smyrna.

Ondanks de hysterische manier om een afbeelding van een lasso-werpende Amazone onder uw aandacht te brengen, gaat het om een beeldschoon plaatje.

Waarom zijn archeologen zo geïnteresseerd in dakpannen? Een blog uit Kastro Kallithea.

Nationalisme en archeologie – lees dit bizarre artikel over de “zon van Vergina”, die een “ster van Sozopol” moet zijn. Vooral de slotalinea is de moeite waard.

Een gedegen, genuanceerd stukje van NRC.next checkt: dat Griekenland de bakermat van onze beschaving zou zijn, is grotendeels onwaar.

En verder: kindergraven, ebola en schatkamers in Athene en de immer-voorslepende discussie over de vraag wie er in het koningsgraf van Vergina begraven ligt.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Voorwerpen waarvan lang werd gedacht dat het de schijven waren van bordspelletjes, zouden wel eens een soort toiletpapier kunnen zijn geweest.

Frontinus beschrijft de Romeinse aquaducten en noemt hun capaciteiten, maar we hebben geen idee hoe groot zijn maateenheid is. Nu is daar toch enig zicht op.

Om helemaal blij van te worden: in Andriake zijn de door keizer Hadrianus gebouwde graanpakhuizen opengesteld voor het grote publiek. Die worden al in de oudste tradities over Nikolaas van Myra vermeld.

Een Aramese palimpsest blijkt een manuscript te bevatten van een farmaceutische tekst van de Grieks-Romeinse arts Galenos.

En verder: Sidon, een wandeling door Ammaia (Portugal), contacten met Axum, Tripolis, een scheepswrak bij Sardinië, Milas, Aphrodisias, Pavlikeni en Zela.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Een van de beroemdste graven uit de Noord-Europese Bronstijd is dat van het Meisje van Egtved, dat in Denemarken zo’n beetje een nationaal symbool is. Ze blijkt een immigrante te zijn.

Vorige maand kwam het trechterbekergrafveld uit Dalfsen in het nieuws, maar er zijn ook chique Merovingse graven gevonden uit de vijfde/zesde eeuw.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Cornwall als Bronstijd-goudmijn en Falkirk.

En verder: een prachtig verhaal over een Ierse halsband, een bronzen bijl uit Westwoud, Wielsbeke, een museumprobleem met een oeroude boot in Mechelen, Anreppen, Aalter en Leuven.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Een munt uit het oude Kanaän? Nee natuurlijk.

Een tiende-eeuwse inscriptie uit Khirbet Qeiyafa noemt een Eshbaʽal, een naam die we ook kennen uit de Bijbel en dan toevallig ook een tiende-eeuws personage betreft. In de berichtgeving werd dat iets héél bijzonders, maar de naam is ook bekend uit Ugarit.

Dat ontdekte uw redacteur zomaar: dat een bijbels personage – geen Romeinse keizer maar een jood – een bezoek heeft gebracht aan Nederland. Geen grap.

Hoe hype je een vondst? Door er een excessief label op te plakken. Het gevolg is dat u een vieze nasmaak hebt bij dat laat-antieke wegrestaurant, terwijl de vondst op zich leuk genoeg is.

En verder: de tekst van Jezus Sirach, Gaza, Shikhin, Huqoq en Peter Brown schrijft over Augustinus’ ideeën over weldadigheid.

======================================

OVERIG

Twee leuke boeken verschenen over de overgang van Late Oudheid naar Middeleeuwen: Pieter van der Horst schreef over het joodse koninkrijk Himyar en Marcel Hulspas over Mohammed. Richard Kroes besprak het tweede boek en uw redacteur het eerste. Bonus: hoe oud is de Koran?

De papyrologie is de afgelopen jaren zwaar in opspraak gekomen. Eerst was er het Evangelie van de Vrouw van Jezus, waarvan vaststond dat het een vervalsing was maar waarover de berichtgeving door de Harvard-universiteit schandalig werd “gespind”. Vervolgens waren er de Sapfo-papyri, waarvoor verschillende herkomsten zijn genoemd terwijl over de datering de waarheid niet werd gesproken. En toen was er de claim van een eerste-eeuws Marcusfragment. Inmiddels wordt de Augiasstal uitgemest: New Testament Studies zet alles in een reeks nuttige artikelen voor u op een rijtje.

Misschien wel het belangrijkste bericht: Joe Zias moet aan Simcha Jacobovici zo’n 200.000 euro betalen. Te kort samengevat is Jacobovici een filmmaker die nogal wat sensationalistische documentaires heeft gemaakt over bijvoorbeeld het familiegraf van Jezus; Zias is een boze wetenschappers die probeerde te verhinderen dat Jacobovici zijn ideeën kon uitdragen. Dat leidde tot een rechtszaak, waarin de filmmaker de wetenschapper beschuldigde van smaad en aansprakelijk stelde voor het afspringen van zakelijke contracten. De rechter heeft Zias in het ongelijk gesteld. Wie dit bekijkt als een conflict tussen wetenschap en pseudowetenschap, kan alleen verdrietig zijn; wie het bekijkt als een discussie over de vrije meningsvorming over wetenschappelijke onderwerpen, haalt opgelucht adem. Wetenschappelijke inzichten leg je geduldig uit en dwing je niet af via de rechter.

Nog een bericht van het juridisch front, en dit keer is het ongekwalificeerd goed nieuws: de illegale bebouwing van de Vallei van de Tempels in Agrigento, moet worden gesloopt.

Het momenteel gesloten Rijksmuseum van Oudheden heeft een leuke fotowedstrijd.

En verder: het gebruik van Lidar en de claim dat de Kalash in Pakistan afstammelingen zijn van de soldaten van Alexander de Grote is nu ook met DNA-onderzoek weerlegd.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

The Pseudo-Platonic Seventh Letter beschrijft Plato’s poging om de heerser van Sicilië, Dionysius II (397-343 v.Chr.), om te vormen tot een filosofenkoning langs de lijnen van zijn Politeia. Er bestaat veel discussie over de authenticiteit van het geschrift en in deze bundel proberen antiek-filosofen Myles Burnyeat en Michael Frede aan te tonen dat het geschrift als echt moet worden beschouwd.

Callimachus: The Hymns is de eerste vertaling inclusief commentaar en inleiding (Susan Stephens) van alle hymnes van de Griekse dichter Callimachus (305-240 v.Chr). Van zijn werk zijn slechts zes hymnen en een vijftigtal epigrammen bewaard gebleven, waarvan de hymnes hier centraal staan.

Agrippina de Jongere, keizerin-vrouw van Claudius en keizerin-moeder van Nero, is het onderwerp van Agrippine: Sexe, Crimes Et Pouvoir Dans La Rome Imperiale geschreven door de jonge Franse historica Virginie Girot. Agrippina wordt beschreven als een politiek dier die zich prima thuis voelde in de hoogste kringen van de Romeinse macht.

De Cambridge Companion to Roman Law is en nieuw deel in de reeks en gaat in op alle facetten van het Romeinse Recht in de Oudheid van de Romeinse Republiek tot het Byzantijnse Rijk. Hoofdstuk zeventien is een bijdrage van Bernard Stolte, hoogleraar Byzantijns Recht aan de RUG en oud-directeur van het KNIR.

De Late Oudheid staat centraal in heruitgaven in paperback van Pat Southerns The Roman Empire from Severus to Constantine waarin de keizertijd in de derde en begin vierde eeuw wordt beschreven. Daarnaast is er In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyrici Latini, waarin vertalingen van lofredes op enkele van deze keizers zijn opgenomen en zijn becommentarieerd en begeleid door C. Nixon en B. Rodgers.

======================================

DWAASHEID

Een studente aan de Vrije Universiteit beschuldigde haar docenten van een blanke bias bij de bestudering van de Oudheid. Er was een discussie, waarover Daan Nijssen een mooi stuk schreef. Zoals bekend is het probleem dat de afrocentristen een moderne (en, opmerkelijk genoeg, nogal Europese) notie van ras projecteren op het oude Egypte.

Overigens waren ook de Vikingen en Kelten zwart.

De Lijkwade van Turijn zou dus uit de Oudheid stammen. U moet hier maar lezen waarom dat onzin is.

======================================

INTERNET

Vooruit, een app is geen internet, maar laten we toch even reclame maken voor een app om Griekse werkwoordvormen te oefenen: hier.

======================================

EN TOT SLOT

U heeft toch al wel een abonnement genomen op Ancient History Magazine? Doe het hier en zorg dat u álle nummers heeft.

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015) en bij Aantekeningen bij de Bijbel.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij