Groet Andronicus en Junia, mijn landgenoten en mijn medegevangenen, die in aanzien zijn bij de apostelen, die al  voor mij in Christus waren.

Romeinen 16:7 (AB-vertaling)

In Romeinen 16 worden heel wat mensen genoemd, zowel bekenden als minder bekenden, en op het eerste gezicht lijkt het dan ook niet moeilijk om te vertalen vanuit de grondtekst. Echter niets is minder waar, vers zeven is zo'n struikelblok waar we verschillende vertalingen zien als we meerdere Bijbels opslaan.

• Groet Andronikus en Junias, mijn magen, en mijn medegevangenen, welke vermaard zijn onder de apostelen, die ook voor mij in Christus geweest zijn. (SV)
• Groet Andronicus en Junias, mijn familieleden en mijn medegevangenen, die in aanzien zijn bij de apostelen, die al eerder dan ik in Christus waren. (HSV)
• Groet Andronikus en Junias, mijn stamgenoten en medegevangenen, mannen onder de apostelen in aanzien, die reeds voor mij in Christus geweest zijn. (NBG51)
• Groet Andronikus en Junias, mijn landgenoten en medegevangenen, mannen van aanzien onder de apostelen die al eerder christenen waren dan ik. (WV75)
• Groet Andronikus en Junia, mijn landgenoten en medegevangenen, mensen van aanzien onder de apostelen, die al eerder dan ik in Christus waren. (WV95)
• Groet Andronikus en Junia, mijn volksgenoten die met mij in de gevangenis hebben gezeten, die als apostelen veel aanzien genieten en die eerder dan ik één met Christus zijn geworden. (NBV)

In vetgedrukt heb ik de belangrijkste verschillen weergegeven en we zien al meteen dat de verschillende vertalingen Andronikus en Junia(s) als familie, stamgenoten of landgenoten zien. Het Griekse woord heeft al deze betekenissen en alleen uit de context valt dan op te maken wat men moet kiezen. Probleem is dat het een opsomming is van namen en dat dus die context er niet is. Het is dan ook veiliger om de bredere betekenis van landgenoot te kiezen dan familieleden, maar dit is interpretatie die we niet uit de tekst kunnen halen.

Junias - Junia

Het tweede wat opvalt is dat er een duidelijk onderscheid is in de tweede naam, een deel vertaalt het als de mannelijke naam Junias, terwijl de rest het vertaalt met de vrouwelijke naam Junia. Dat is nogal een verschil en de vraag is hoe de vertalers tot zo'n groot verschil komen. In het Grieks staat "iounian" in de vierde naamval wat inhoudt dat men alleen aan de hand van de context kan bepalen of de persoon een man of een vrouw is. Nu zien we dat in dit hoofdstuk een paar keer een man en vrouw samen worden genoemd zoals "Priscilla en Aquila" en  "Filologus en Julia" en het is verleidelijk om ook Andronicus en Junia als man en vrouw te zien, echter gezien het feit dat er ook veel mannen en vrouwen achter elkaar worden genoemd is dit geen bewijs. Ook de vertaling "mannen" in de NBG51, WV75 geeft geen aanleiding om te denken dat het mannen zijn, omdat in het Grieks hier alleen een verwijzing staat naar de voornoemde namen en is dus een interpretatie. Er is dan ook een andere reden waarom enkele vertalingen toch kiezen voor Junia.

De vrouwelijke naam Junia, hoewel gebruikelijk in het Latijn (er zijn ong. 250 vermeldingen bekend), is vrij zeldzaam in het Grieks (er zijn slechts twee gevallen bekend in de Griekse literatuur, naast Rom 16:7. Het mannelijke Junias (als een samentrekking van Junianas), is echter nog zeldzamer: slechts een geval is bekend in de nog bestaande Griekse literatuur en komt relatief weinig voor in de Latijnse literatuur. Dus hoewel men strikt genomen aan de hand van de tekst niet kan bepalen of het een man of een vrouw was, kan men statistisch wel vermoeden dat de kans dat het een vrouw was het grootst was.

Apostelen of niet

Tot slot zien we nog een ander belangrijk verschil in de diverse vertalingen. De NBV, NBG51, WV75 en WV95 vertalen het zo dat het apostelen waren en als Junia inderdaad een vrouw was, dan houdt dat in dat ze de enige bekende vrouwelijke apostel was. Echter de SV en HSV vertalen dat ze alleen maar vermaard of in aanzien waren bij de apostelen, en dus niet de nadruk leggen dat ze zelf wel of geen apostelen waren. Het Grieks laat in het midden wat de verhouding was van Andronicus en Junia en de apostelen "die in aanzien zijn bij/onder de apostelen", en om die reden hebben de SV en HSV gekozen voor een neutrale vertaling, terwijl de andere vertalingen een interpretatieve vertaling geven.

Tekstkritiek

Ook hier zien we dat een goede vertaling heel moeilijk is en dat de vertalers vaak (on)bewust een eigen interpretatie hebben gegeven aan het vers. Het idee dat de wetenschappers altijd tot de juiste conclusie komen is in dit soort situaties dan ook onmogelijk, in een commentaar over dit tekstgedeelte las ik dan ook: "De wetenschap zal ons redden? Natuurlijk niet. Wat een domme gedachte ! Alsof wetenschappers geen belangen hebben of bindingen, ook onbewust. Of ze voor versie x of y kiezen, of hs. z verkiezen boven codex a is geen objectieve beslissing, maar altijd een afweging. Ook daar spelen argumenten, zoals boven genoemd een rol. Een Bijbelwetenschapper die ‘apostelen’ verstaat als een ambtsaanduiding van 12 mannen (opgelegd door het instituut waar hij voor werkt, maar dat kan ook onbewust, gewoon omdat hij een man is, of altijd gedacht heeft dat, of…..), zal automatisch geneigd zijn om… en vice versa. Verzin ik dit? Nee. De internationale wetenschappelijke commissie die de tekstkritische editie moest uitgeven, bekend staande als Nestlé-Aland in de jaren '70, en die voor de mannelijke accentuering kiest meldt - desgevraagd - dat een vrouwelijke versie onwaarschijnlijk is vanwege de navolgende uitspraak dat ze tot de 'opmerkelijke apostelen' behoorde. Ziet u de cirkelredenering..."

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij