Dit is de 120e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. Ofwel: we hebben tien jaargangen afgerond.

De nieuwsbrief blijft ook in het tweede decennium van zijn bestaan gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

=====================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: de cursus over De Romeinen in Noord-Holland, waarin Arjen Bosman onder andere de opgravingen in Velsen toelicht.

Verschillende Livius-docenten zijn betrokken bij de oprichting van een nieuw oudheidkundig tijdschrift van Karwansaray Publishers, met de hoogst originele titel Ancient History Magazine. Een PDF van het proefnummer downloadt u hier en een abonnement neemt u daar. U klikt op het oranje vakje, dan ontrolt zich een schermpje, daar klikt u op “trial” en dan is de code die u even later invult “Liviuskorting” – dan betaalt u (met PayPal) slechts €15 voor een proefabonnement van drie nummers. Of u mailt naar nieuwsbrief@livius.nl en dan regelt Livius uw abonnement.

We werken opnieuw aan de update van de Livius.org-website. Als u op de hoogte wil blijven, “like” het dan op Facebook. En in de reeks museumstukken: de zeven wijzen, een Keltische graffito en een wapenoffer aan een inheemse godin.

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer een bericht over het eten van kip. Het blijkt op een vrij specifiek moment, rond 300 v.Chr., in één stad, Maresha, voor het eerst op enige schaal te zijn gedaan.

======================================

EGYPTE

Dit is leuk: Naqada-vondsten in Tel al-Farkha, in de delta. Dat is niet de eerste plaats waar je Naqada-materiaal zou zoeken.

En verder: Berenike, Al Hoody, en twee kleine papyrusvondstjes.

======================================

BLOED-ANTIQUITEITEN

De politie heeft een grote zending onderschept. Het staat vast dat ISIS verantwoordelijk is en het lijkt erop dat de organisatie niet meer via Turkije kan exporteren. Verder hebben we deze maand een algemeen artikel en een stuk over de schade in Aleppo.

In een artikel in De Volkskrant werden onlangs de argumenten van de archeologen om bloed-antiquiteiten te negeren verkeerd voorgesteld. Hier legt Richard Kroes uit wat archeologen wél denken: wetenschap is mooi maar niet tot elke prijs.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Kijk, zo verlies je dus draagvlak voor de oudheidkunde. In Kanesh, een van de beroemdste opgravingen in Turkije, zijn de opgravingen begonnen. Er is nog niets noemenswaardig gevonden, maar de opgravers vertellen dat er eerder tabletten zijn gevonden die licht werpen op de sociale verhoudingen, en geven als voorbeeld dat vrouwen zekere rechten hadden (zoals). Degenen die niets weten over Kanesh zullen hierdoor concluderen dat er sprake is van een recente ontdekking (en worden dus misleid), terwijl de toeristen die de site hebben bezocht, herkennen dat de opgravers niets hebben te melden. Zij zullen toekomstige berichten verder negeren.

En verder: Tulul, Sidon, Ayanis, Aznavurtepe, Dor.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Bij de opgraving van Kastro Kallithea bloggen de studenten over de diverse aspecten van het archeologische werk: 1, 2, 3, 4, 5.

De Elgin Marbles bestaan uit de sculptuur van het Parthenon, maar tot de collectie behoren ook Egyptische voorwerpen. Niemand heeft dat ooit ontkend, maar het wordt nu als nieuws gebracht dat Lord Elgin meer naar Engeland bracht dan alleen Atheens beeldhouwwerk. De aanleiding is veel leuker: het wrak van de “Mentor”, het schip dat de collectie transporteerde, is gevonden en het blijkt dat er nog kunstvoorwerpen – Atheens en anders – aanwezig zijn die het op haar laatste reis meenam.

In de tien jaar dat deze nieuwsbrief nu bestaat, is het botmateriaal uit het graf in Vergina meer dan eens langs gekomen: was het wel of niet van Filippos II, zoals de opgraver beweerde? De discussie gaat verder en er is nog altijd geen duidelijkheid.

En verder: Perperikon en Sagalassos.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

In de stad zelf: Monte Testaccio. En een wel érg ongelukkige manier om nieuws te presenteren: Augustus liet geen stad van marmer achter. Duh. Zou ooit iemand ’s keizers bluf letterlijk hebben genomen?

De transitie van de Oudheid naar Middeleeuwen staat de laatste jaren sterk in de belangstelling. Het wordt steeds duidelijker dat een epidemie in het midden van de zesde eeuw erg belangrijk is geweest, omdat door het verlies aan mensenlevens de stedelijke infrastructuur instortte. Nu kunnen we vulkaan-activiteit toevoegen: een uitbarsting in 536 werd gevolgd door koele zomers en slechte oogsten, waardoor de ondervoede bevolking kwetsbaar was voor de epidemie.

En verder: Megiddo (don’t believe the hype – hier een stukje van twee jaar geleden), Carnuntum, Burgas, Arles, Sagalassos en Romeinse schoenafdrukken in Hippos.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Deze maand alleen een nieuwtje uit Den Haag en een leuk bericht over het toegankelijk maken van de belangrijke vondsten onder de basiliek van Tongeren.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Soms staat er bij chronologische discussies echt iets op het spel. Het maximalisme/minimalisme-debat staat of valt met de datering van monumentale gebouwen uit de Vroege IJzer-IIa-tijd, waarvan het begin moeilijk valt te bepalen. Speciaal hievoor ingesteld onderzoek leverde niets op. Uw redacteur legt uit.

Onlangs werd aangekondigd dat oude boekrollen met CT-scans konden worden gelezen. Zo is een Leviticus-fragment gelezen.

In Galilea zijn nogal wat synagogen geïdentificeerd uit de Late Oudheid, met beeldschone mozaïeken. Nu ook in Huqoq en Horvat Kur – nieuws om helemaal blij van te worden.

Je kunt zeggen van de recente schandalen over papyrusfragmenten wat je wil, de betrokkenen bij het Evangelie van de Vrouw van Jezus­-schandaal pakken wel aan: hier gaat men verder met schoon schip maken.

======================================

OVERIG

De Oudheid eindigt met de hierboven genoemde demografische crisis, waarna het machtsvacuüm werd opgevuld door de islam. Dat is een gebeurtenis die niet goed wordt begrepen. Deze maand ontstond echter enige duidelijkheid toen een Koranmanuscript ontzettend vroeg werd gedateerd. Uw redacteur legt de context uit en Richard Kroes somt op welke vragen overblijven.

De veranderingen in onze atmosfeer zullen ervoor zorgen dat in de toekomst koolstofdateringen moeilijk worden. Voor het goede begrip: het gaat niet om materiaal dat al gestorven is, dus voor de oudheidkunde verandert er niets. Ze zullen in het jaar 3000 echter geen dateringen kunnen doen van voorwerpen uit het derde millennium.

En verder: problemen bij Museumpark Orientalis, terwijl het Rijksmuseum van Oudheden verbouwt. (Er is geen verband tussen die twee.)

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

“Power and Pathos: Bronze Sculpture of the Hellenistic World” is een tentoonstelling die vanaf 28 juli is te zien in het J. Paul Getty Museum in Los Angeles: “During the three centuries between the reigns of Alexander the Great and Augustus, artists around the Mediterranean created innovative, realistic sculptures of physical power and emotional intensity.” Er is een grote collectie van zeker vijftig bekende hellenistische bronzen beelden bij elkaar gebracht, en die zijn ook te zien in de prachtige catalogus.

Alexander Smarius, docent klassieke talen aan het Vossiusgymnasium in Amsterdam, maakte een klein maar handzaam boekje (Met het Oog op Rome – Het Forum Romanum) met daarin een rondleiding over het Forum Romanum in Rome, waarin alle zichtbare en monumenten aan bod komen. Smarius maakt de lezer tot een actieve kijker en het boekje is daardoor onmisbaar bij een bezoek aan wat ooit het hart van het Romeins Rijk was.

Het Forum is ook de plek waar Julius Caesar tot de hoogste politieke kringen doordrong. De Blackwell Companion to Julius Caesar gaat uitgebreid in op de daden en het leven van deze staatsman: “it explores Caesar from a variety of perspectives: military genius, ruthless tyrant, brilliant politician, first class orator and sophisticated man of letters”.

Orosius and The Rhetoric of History van de Gentse hoogleraar Peter Van Nuffelen gaat over de laatantieke auteur Orosius (leefde ongeveer 385-420) die vooral bekend is van een werk met de titel Geschiedenis tegen de heidenen en een werk over de ideeën van Augustinus. Orosius reisde vanuit zijn geboortegrond in Spanje over de Middellandse Zee en werkte een tijd samen met de kerkvaders Augustinus en Hiëronymus.

======================================

DWAASHEID

Flabber is een vrolijke website zonder wetenschappelijke ambitie, dus als ze er “Dit is het oudste stuk muziek ter wereld waarvan we weten hoe het klinkt” schrijven, is er geen reden om er vuur en zwavel op te laten neerregenen. Maar toch: er is veel oudere muziek dan het genoemde Griekse wijsje, zoals deze hymne. Het zou de moeite van het constateren niet zijn geweest als het niet illustratief was voor het vooroordeel dat als iets maar uit Griekenland komt, het ook wel het oudste zal zijn. En overigens is er nog dit interessante interview over antieke muziek.

======================================

EN TOT SLOT

Dat grootse kunst niet altijd leidt tot grootse imitatie, leert dit deprimerende geval.

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015) en bij Aantekeningen bij de Bijbel. Als u de nieuwsbrief wil steunen, kunt u een donatie doen op rekeningnummer IBAN NL26 INGB 0670 7911 21 t.n.v. Livius, o.v.v. Ondersteuning Nieuwsbrief. Dank u wel. (Als u niet in Nederland woont: BIC/SWIFT INGBNL2A.)

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij