Dit is de 123de aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. De nieuwsbrief is gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

=======================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Volgende week beginnen verschillende Livius-cursussen: dinsdag het vroege joden- en christendom in Dronten, donderdag Van Paulus tot Bonifatius in Haarlem, zaterdag Herodotos in Amsterdam en in de week erna Het vroege Rome in Zoetermeer.

Uw redacteur blogde over van alles en nog wat. Over slechte journalistiek, over Caracalla, over een goed boek over bijbelse archeologie, over de slag bij de Milvische Brug, over een gedode slaaf en over het almaar genegeerde belang van de Franken.

Verder bezocht uw redacteur enkele Alexander-locaties in Oezbekistan en dus schreef hij over de dood van Bessos, over de door Alexander gestichte stad Kampyr Tepe, over Samarkand, over het boeddhistische klooster Kara Tepe en over een heuse Heraklesboeddha. En o ja: over Wolff, een van de grondleggers van de numismatiek. Plus: wat beweegt iemand in het Oezbeeks-Afghaanse grensgebied te gaan kijken naar wat dooie stenen?

In de reeks museumstukken: een oeroud amulet, glas, de Assyrische koningslijst, de Derveni-papyrus en de stervende Galliër.

En helaas: Fik Meijer snapt Jezus’ Joodse identiteit niet, leest geen Joodse bronnen en negeert de historische methode.

======================================

EGYPTE

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer het bericht dat de oudste alfabetische woordenlijst is ontdekt.

Het maandelijkse gesleep met mummies: 1, 2, 3 en een krokodillenmummie met een grappige verrassing.

Gepokt en gemazzeld in het doorprikken van archeologische prietpraat als u bent, slaat u artikelen over als de woorden “piramide” en “geheim” in een titel voorkomen, maar dit stukje is toch wel de moeite waard.

Een naar stukje over de wijze waarop in Amarna lijfstraffen werden uitgevoerd.

Opiniestuk van Janko Duinker over het Egyptische erfgoedbeleid (pdf). Vervolg.

Een tempeltje van Nektanebo in Matariya (zeg maar Cairo), een tempeltje van Hatshepsut bij Gebel Ayn en Darius’ tempeltje in Kharga.

En verder: Karanis en de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass, overbodiger dan ooit.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Voorraadvaten uit een niet-genoemde Urartese opgraving (die echter lijkt op Çavustepe).

En verder: Uruk, Geval, Persepolis en de lijmkracht van bitumen.

======================================

BLOED-OUDHEDEN

In Syrië wordt meer geplunderd dan werd aangenomen en – zoals u al wist – niet alleen door ISIS, dat in Palmyra nog een ereboog opblies en mensen executeerde door ze met antieke zuilen op te blazen. De inmenging van de Russen, voor wie Palmyra een zekere symboolwaarde schijnt te hebben (1, 2), maakt de situatie alleen maar erger.

Er is ook goed nieuws: de FBI is onderzoek begonnen naar de Green Collection. Meer. Vanity Fair stelt de politieke kernvraag: heeft de Green Collection de opkomst van ISIS gesponsord? Men houdt het vriendelijk op “unknowingly”, maar zo naïef kan echt niemand zijn.

Verder: aanvullende wetgeving en meer aanvullende wetgeving. (Bizar eigenlijk, want handel in illegale oudheden is, zoals het woord al aangeeft, illegaal.) En een artikel dat zich niet goed laat samenvatten.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Uit DNA-onderzoek blijkt dat de Minoïsche bevolking inheems was en er geen migratie uit het Nabije Oosten heeft plaatsgevonden.

Een Myceens graf bij Pylos (meer) werd vanzelfsprekend gehypet maar het zal nog even duren voordat dat even contraproductief is voor de reputatie van de oudheidkunde als de aanhoudende stroom onzin over Amfipolis.

Een gedichtje van Solon op een onverwachte plek.

De Griekse stad Kane lag op de Arginusen, een eilandengroep onder de Turkse kust. Niemand heeft echter ooit iets van die stad gevonden en inmiddels wordt duidelijk waarop: het eiland waarop Kane lag, is verzonken. En inmiddels gelokaliseerd.

Je kunt “Mamma Mia” van ABBA zingen in het Grieks. (Of je alles wat je kunt doen, ook moet doen, is een andere vraag.)

En verder: Dreamer’s Bay (Britse militaire basis op Cyprus), tweeëntwintig wrakken bij Fourni (tussen Ikaria en Samos), Heraion Teichos, Korinthe (met beeldschone foto), Soloi en Yiğma Tepe (= Pergamon).

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Niet voor het eerst: DNA-onderzoek naar de herkomst van de Etrusken.

Het is elk jaar opnieuw raak: een reeks pilaren in Laodicea. Daar wordt namelijk een “colonnaded street” opgegraven, de traditionele hoofdstraat in de Romeinse steden in het oosten. Ook uit Laodicea: een water-wet.

Tien beroemde Romeinen en een ander tiental.

Ach ja, het graf van Alarik… daar zoeken ze ook alweer een eeuw of drie naar.

Terugblik op de opgravingen in Yenikapi, de haven van Constantinopel, waar zevenendertig schepen zijn gevonden uit de Oudheid en Middeleeuwen.

En verder: Ankara, Antiochië, Antiochië ad Cragum, Capraia Fiorentina, Cartagena (interessant), Doliche, Giresun, Karanovo, scheepswrak in de rivier de Kupa (Kroatië), de gladiatorengraven van Muğla weer eens, Pergamum, Pompeii, meer Pompeii, Ratiaria (de vergelijking met Pompeii is overigens absurd), Viminacium.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Vrijwel alle media besteedden aandacht aan het Romeinse marskamp bij Hannover. Het is niet zo uniek als het wel werd gepresenteerd, maar beslist spectaculair en leuk.

En vorige maand besteedden vrijwel alle media aan de spectaculaire Bronstijdvondsten uit Dalfsen. In Toebosch’ onvolprezen Eigen Tijdschrift leest u over het beduidend minder leuke vervolg.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Binchester, Catterick, Southwell, en van Lego kun je alles maken, zoals de Muur van Hadrianus.

En verder: Bronstijdvondsten uit Hoogkarspel en het einde van de opgravingen in Haltern.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

De New York Times ging nat met een artikel over de locatie van de joodse tempel op de Tempelberg. De (al aangepaste) versie leest u hier en lees vooral door naar de twee aanvullingen en correcties. Daar is het commentaar van Leen Ritmeyer, een van de grootste specialisten op dit gebied. Meer commentaren: 1, 2, 3 en vanzelfsprekend 4. Het bewijs dat de tempel stond waar iedereen denkt dat ’ie stond, is onder meer deze inscriptie, die stomtoevallig ook in het nieuws was.

Om helemaal blij te worden is dit bericht, eveneens uit Jeruzalem, dat de Akra zou zijn geïdentificeerd, de dwangburcht die Antiochos IV Epifanes oprichtte tegen de onrustige Judese hoofdstad. Context.

Cor Hogerwerf rondt zijn reeks af over de kennis die Paulus had over Jezus: 1, 2, 3, 4, 5, intermezzo, 6, 7, 8 en 9. Ga er even voor zitten, ze zijn alle tien even interessant.

Al een tijdje wordt een nieuwe techniek toegepast om verbrande perkament- en papyrusrollen te lezen, zoals deze rol van Leviticus.

En verder: de tunnel van Gezer, Horvat Kur, Qiryat Gat, Qiryat Aravia en Gaza.

======================================

OVERIG

Zondag 8 november is in Utrecht de Romeinenmeeting. Lezingen, flitspresentaties en een rondleiding door het nieuwe museum Castellum Hoge Woerd.

Als u deze maand één stukje leest, neem dan dit: de ontdekking van de akkerbouw. Het is tijd om wat noties te herijken.

Soms moet je iets kapot maken om te zien hoe het kapot gaat, zodat je leert hoe je zulke voorwerpen kunt reconstrueren. Een experiment om multispectral imaging te ijken. Fascinerend.

En verder: Skythische/Sakische muren in Kazachstan, thermoluminiscentie-data van die muren en Kilwa (antieke haven in Tanzania, aangedaan door Griekse zeelieden).

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

SPQR, A History of Ancient Rome is niet zomaar een geschiedenis van Rome, maar een geschiedenis door de ogen van de markante Cambridge-classica Mary Beard. Op haar eigen manier laat ze zien dat veel van wat we allang dachten te weten berust op kort-door-de-bocht-denken en verkeerde interpretaties, maar ook dat de Romeinse geschiedenis een levendig vakgebied is waar nog veel valt te ontdekken. Zeer lezenswaardig, en voor een speciale prijs bij Athenaeum: €24,95.

De bekende Britse oud-historicus (en tuinier) Robin Lane Fox (Pagans and Christians, Alexander the Great) schreef een nieuw boek over Augustinus Augustine. Conversions and Confessions waarin hij met een frisse blik naar de belangrijkste kerkvader kijkt en stelt dat deze voor ons nog steeds van wezenlijk belang is.

UvA-hoogleraar oude geschiedenis Emily Hemelrijk publiceerde onlangs haar boek Hidden Lives, Public Personae. Women and Civic Life in the Roman West. Het betreft de neerslag van een project over de (publieke) rol van vrouwen in het dagelijkse leven van Romeinse steden. Nu gunstig geprijsd bij Athenaeum Boekhandel: van €79,95 voor €49,95.

Onder redactie van Olivier Hekster schreven verschillende Nijmeegse oudhistorici, classici en archeologen mee aan De wereld van Hadrianus, waarin het leven en de heerschappij van de tweede-eeuwse keizer in alle facetten wordt belicht. Er is aandacht voor zijn keizerschap en zijn rol als bouwheer, maar ook als hervormer van het recht en liefhebber van literatuur komt hij aan bod.

Eén van Hadrianus’ belangrijkste architectonische erfenissen is het Pantheon in Rome. Hierover verscheen The Pantheon, From Antiquity to the Present van architectuurhistorici Tod Marder en Mark Wilson Jones, waarin het meest recente onderzoek naar dit bijzondere gebouw is samengebracht.

Twee mooie oudheid-tentoonstellingen in Amsterdam en dito catalogi: Rome, de Droom van Keizer Constantijn in de Nieuwe Kerk en Sicilië en de Zee in het Allard Pierson Museum.

======================================

DWAASHEID

De Amerikaanse presidentskandidaat Ben Carson denkt dat de piramiden graanopslagplaatsen waren en krijgt lik op stuk. In ons verlichte Nederland is het natuurlijk ondenkbaar dat iemand met zo weinig kennis van zaken een openbaar ambt bekleedt en uiteraard zeggen ook in België politici nooit domme dingen.

======================================

EN TOT SLOT

Schoenmaker Oidipous, geschenkenwinkel Pandorra, reisbureau Xenofon en wat dies meer zij.

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014) en bij Aantekeningen bij de Bijbel. Als u de nieuwsbrief wil steunen, kunt u een donatie doen op rekeningnummer IBAN NL26 INGB 0670 7911 21 t.n.v. Livius, o.v.v. Ondersteuning Nieuwsbrief. Dank u wel. (Als u niet in Nederland woont: BIC/SWIFT INGBNL2A.)

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij