Dit is de 154de aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. Zo’n 7200 abonnees ontvangen de nieuwsbrief elke maand gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

======================================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: dit najaar zijn er cursussen over de geschiedenis van de Oudheid (Bussum, Zoetermeer), de Zijderoute (Dronten, Haarlem, Hoorn, Zaanstad), Constantijn de Grote (Gouda) over de geschiedenis van de oudheidkunde (Amsterdam) en over de Romeinen in de Lage Landen (Schagen).

Op de website: een nieuw artikel over Arion. Op de blog: een ruiter uit Byblos; een geschiedenis van de Griekse filosofie, één, twee, drie en vier (en er komt meer); de limes; Theseus voor de rechter; de herkomst van Ex luna scientia; de opmerkelijke staatsleer van de heidense auteur Zosimos. Alle illustraties uit Het visioen van Constantijn.

In de reeks “Methode op Maandag”: er is veel te veel / veel te weinig aandacht voor aardewerk, onbetrouwbare bronnen, een lachende rechtsgeleerde. In de reeks museumstukken: de gesluierde vrouwen van Kyrene, een lepel uit Cyprus, een unieke kerel uit Apamea.

En tot slot: een werkelijk prachtig, pas ontdekt Romeins reliëf uit de late derde eeuw.

======================================

HET ALLERDOMSTE VAN DE MAAND

In onze eenmalige, subjectief “het op één na domste van de maand” genoemde rubriek het bericht dat in de gemeente Noordwijk archeologisch onderzoek plaatsvindt op advies van een paragnost. Het doel is het vinden van een schedel van een niet-bestaande heilige. In onze al even eenmalige en al even subjectief “het allerdomste van de maand” genoemde rubriek de toevoeging dat hier geen regels worden overtreden. Misschien moeten we de regels toch eens nakijken.

======================================

EGYPTE EN HET OUDE NABIJE OOSTEN

Rond 1614 v.Chr. barstte de vulkaan Thera uit. De aslaag die op veel plaatsen is gevonden, lijkt een chronologisch ijkpunt te zijn, al is het allemaal niet zo duidelijk als we zouden willen. Nu is die as ook gevonden in Izmir.

Dé erfenis van het DNA-onderzoek van de laatste jaren is zicht op de mobiliteit van de mensen uit de Oudheid, die groter is geweest dan we voor mogelijk hielden (meer). Een Ptolemaïsche munt in Australië zou nog geen vijf jaar geleden als uitbijter zijn genegeerd, nu houden we rekening met Egyptische bezoekers.

Saoedi-Arabië is een land om in de gaten te houden. Er is ruimte voor archeologie, de regio was in de Oudheid belangrijk, het laatste beleidsplan van de Saoedische oudheidkundige dienst heeft ruimte voor onderzoek naar het joodse verleden en er gebeurt van alles. Deze maand: Najran.

Het maandelijkse gesleep met mummies: 1 (een kinderlijkje), 2 (zes gevallen van kanker). En verder: Babylonisch eten, reservehoofden, kinderoffers in Başur Höyük, oeroude ijzerwinning en vondsten uit de Late Tijd uit Luxor.

En helaas ook: de schade door plundering in Ebla. En gelukkig ook: hoe ze in Leiden bezig zijn kleitabletten voor bestudering te redden.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Deze maand niet één, maar twee afleveringen in de Elgin Soap. Voorspelbaar allemaal, maar met fijne vertakkingen naar de Britse politiek.

En verder: een leuk artikel over het Parthenon. Dat was het. We hebben weleens meer Grieks nieuws gehad.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Wie parallellen trekt tussen onze samenleving en het Romeinse Rijk mag gelden als charlatan, tenzij anders bewezen. Dat weet iedereen en u schuift dit stuk natuurlijk hoofdschuddend terzijde. Ten onrechte: er staan warempel opmerkingen in die interessant zijn.

Je kon erop wachten: dat verhaal van vorige maand over dat skelet van een man uit Pompeii die door vallend gesteente zou zijn onthoofd – natuurlijk was de foto voortijdig naar buiten gebracht, natuurlijk was het onderzoek nog onvoltooid, natuurlijk klopte dat niet. Uw redacteur is geërgerd omdat hij erin is gevlogen.

In de urbs ipsa: een graf uit de vierde eeuw v.Chr., de Palatijn, een keizerlijke villa bij de Milvische Brug en weer eens een linkje naar een stuk over gestolen oudheden. Mogelijk is niet alles authentiek – we hebben weer eens geen provenance.

De Eerste Hoofdwet van de Archeologie is relevant bij het artikel over de hand van een Romeins standbeeld, gevonden in een moeras. De hele verklaring over een rituele bijzetting door de Romeinen is weing meer dan speculatie. (Hier nog een voorbeeld, dit keer neolithisch.)

Als oudheidkundigen het hebben over kruisiging, gaat het zelden alleen over de weerzinwekkende Romeinse straf, maar gaat het vrijwel altijd ook over het christelijke lijdensverhaal. Zo ook dit keer.

En verder: Gabii, Muğla, de identificatie van Bassania, opgravingen in Palmyra, en de graven van een Hun (gave foto’s) en van een Langobard met een prothese.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

De wauw van de week maand: laatantieke/vroegmiddeleeuwse graven in Leiden.

De media-aandacht voor een gereconstrueerd portret van Julius Caesar leidt de aandacht af van het boek dat er ook was: Tom Buijtendorps Caesar in de Lage Landen.

De provincie Friesland wil onbebouwde terpen opkopen. Om blij te worden: geen limes-achtige hypes, gewoon rustig erfgoedbeheer.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: twee curieus beschadigde lijken in Cambridgeshire, menselijke resten in Lincoln en een laatantieke of vroegmiddeleeuwse straat.

En verder: een Keltisch fort in Frankrijk, Barneveld, Kalkriese en Kapelle.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Gevalletje oudheidkundige standaardoverdrijving: een mooi portretkopje uit de IJzertijd moest natuurlijk weer met de Bijbel in verband worden gebracht. Na een interventie van oudhistoricus Miko Flohr paste de NOS de verslaggeving aan. Hulde.

Zo’n portretkopje is leuk en trekt de aandacht, maar er was ook echt nieuws uit Israël, misschien wel het belangrijkste nieuws van dit jaar: er is een serieus probleem met de kalibratiecurve. Vervolg.

Een fijn artikel over het ontstaan van de Bijbel. Het begint met wat simpele vragen en gaat uiteindelijk behoorlijk de diepte in. Een vrijwel ideale samenvatting.

Er komen nogal wat fragmenten van de Dode Zee-rollen op de markt.

Wat bedoelde Paulus toen hij schreef dat gelovigen de overheid moesten erkennen?

En verder: Tiberias, een leuk stuk over joodse graffiti en het traditionele bericht over de vernietiging van joods erfgoed op de Tempelberg.

======================================

OVERIG

Dat was ooit, veertig jaar geleden of zo, een punt van discussie: offerden de Karthagers werkelijk hun kinderen? Was wat in de Griekse bronnen stond waar of was het laster? De archeologie heeft het antwoord (ja, het is waar) allang gegeven maar dat weerhoudt oudheidkundigen er niet van het nog eens naar buiten te brengen.

De queeste om de Herculaneum-papyri met röntgenlicht te lezen: hier de laatste claim, daar de toelichting.

En verder: meer licht op de wonderlijke verdwijning van mannelijke haplogroepen in de slotfase van de Steentijd; Ötzi; het ontstaan van de pest; bier in Zweden; het gebruik van DNA-mutaties om skeletmateriaal te dateren; een overzichtsartikel van de Green-affaire, hoe de Greens een illegale opgraving financierden, en de vreemde rol van Dirk Obbink.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

Het veelbelovende nieuwe boek van archeoloog Tom Buijtendorp is verschenen: Caesar in de Lage Landen. Buijtendorp haalde al het nieuws met een realistische reconstructie van Caesars hoofd, en het boek belooft ook een aantal aannames over Caesar te weerleggen door de innovatieve combinatie van historische en archeologische bronnen. (Voorwoord, soort van)

In Empires of Ancient Eurasia. The first Silk Roads Era, 100BCE-250CE beschrijft auteur Craig Benjamin de vroegste handelsroutes over land tussen Europa en Azië en de enorme invloed die deze uitwisseling tussen oost en west had op de ontwikkeling alle betrokken partijen.

John Freely behandelt in The Flame of Miletus: The Birth of Science in Ancient Greece (and How it Changed the World) de opkomst van de wetenschap vanaf de zesde eeuw voor Christus in de Griekse stad Milete in Asia Minor tot het einde van de Oudheid.

Josiah Osgood wil in Rome and the Making of a World State, 150 BCE – 20 CE een lans breken voor de Romeinen en hun innovativiteit tijdens de Late Republiek, een periode die toch vooral bekend staat als een tijd van burgeroorlog en verval.

Een introductie in de Byzantijnse geschiedschrijvers die tussen ongeveer 600 en 1500 leefden en over hun op klassieke leest geschoeide manier van werken is Guide to Byzantine Historical Writing verschenen van Byzantoloog Leonora Neville. En over hoe Homerus de antieke cultuur beïnvloedde gaat Measure of Homer. The Ancient Reception of the Iliad and the Odyssey van classicus Richard Hunter.

Van 17 juni 2018 t/m 18 november 2018 is in het Drents Museum in Assen een tentoonstelling gewijd aan Iran als bakermat van de beschaving met 200 archeologische vondsten uit onder meer de tijd van het Perzische rijk. En er is deze prachtige catalogus. En blogster Lauren van Zoonen – volg haar blog! – is enthousiast.

======================================

OVERLEDEN

Professor Hemelrijk, oud-directeur van het Allard Pierson-museum is overleden. Een eerlijke necrologie in Toebosch’ Eigen Tijdschrift.

======================================

EN TOT SLOT

Nieuwe manieren om het verleden beter beleefbaar te maken.

Toota witharsechwanoo!

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de nieuwspagina van het Rijksmuseum van Oudheden en bij Aantekeningen bij de Bijbel.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij