Dit is de 161e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. Ruim 7400 abonnees ontvangen de nieuwsbrief elke maand gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

======================================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: de mei-reis naar Armenië, met een prachtige combinatie van middeleeuwse religieuze architectuur en overdonderend natuurschoon, en de september-reis naar Libanon, waar u het hele antieke en middeleeuwse verleden in één land bij elkaar hebt. En natuurlijk ook veel lezingen en cursussen.

Op onze blog: zo oud als Metusalem, een bespreking van De wereld vóór God van Kees Alders, Herodotos’ halflegendarische volken, een veertien delen tellend feuilleton over de Tweede Punische Oorlog, de Wijzen uit het Oosten, een Chaukische hond in de pot, Plinius de Oudere, driemaal Nehalennia, de joodse Dionysos, Nikolaas van Myra, een christelijke olielamp, een vasa diatreta en Byzantijnse fabels.

In het kader van de Assense expositie over Nubië (die u moet bezoeken): Senkamanisken, de tafel van de zon en twee mooie lampen.

In de reeks Methode op Maandag: Winckelmann, verklaren door middel van vergelijking en de Physics of Society.

Uw redacteur sprak voor een groep archeologen over de contraproductieve voorlichting over de limes en schreef voor de komende Week van de Klassieken het themaboekje, met de hopelijk voldoende vervreemdende titel Wahibre-em-achet en andere Grieken.

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek: Pompeii. Een paar jaar geleden zag het er slecht uit maar de financiering is sindsdien verbeterd, er zijn restauraties en er is onderzoek. Een positieve afsluiting van het jaar.

======================================

EGYPTE en HET OUDE NABIJE OOSTEN

Om heel verdrietig te worden: de situatie in Jemen. “The great dam of Marib was one of the first archaeological sites that Saudi Arabia destroyed”. Het stáát er gewoon.

Meer schade aan het erfgoed: in Damascus is heel veel teruggevonden.

De klimaatomslag in de eenentwintigste eeuw v.Chr. was allang bekend maar wordt preciezer gedateerd.

Een beschreven stenen kruik in het British Museum bleek niet te zijn wat ze leek.

We hadden de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass graag in het oude jaar achtergelaten, maar hij weet weer de aandacht op zichzelf te vestigen.

En verder: Beiroet, Saqqara, Edfu, Kilis (=Zeugma), Al-Khalwa, Gebel el-Silsila, Nineveh, Sela. En: Marvel meets Mesopotamia en Egyptische sokken.

======================================

DE OUDE GRIEKEN en ROMEINEN

Weinig nieuws deze maand, maar een deel is om helemaal blij te worden: een leuk verhaal over de herontdekking van antieke reliëfs op Zakynthos.

Latijn is stampen.

En verder: Adana, een inscriptie uit Antandros, Berenike (met olifantentransport), Buto, Damietta, Gadara, Halicarnassus, een inscriptie uit de Sava, Smyrna en schoolschrift.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

De Kasteel van Amstel-prijs voor het nieuwsbericht waarmee op de schandaligste wijze naar aandacht wordt gehengeld, gaat naar dit artikel: een Romeinse helm die wordt gehypet als bewijs dat de Britse stammen hebben gestreden tegen legionairs. Maar wie betwijfelde dat dan?

Leuk proefschrift over de bevoorradingsbases van de Romeinse troepen in de Lage Landen.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed legt uit wat ze de komende jaren wil doen en heeft het over een monitoringprogramma, het “verbeteren van de communicatie vanuit de overheid”, het stimuleren van innovaties (laat dit even op u inwerken), “investeren in waardering en bescherming” en voorouders. Een onnatuurlijke nadruk op “ons” verleden wordt nog onderstreept met wapperend roodwitblauw. En o ja: “verhalen vertellen over wie wij zijn en ons verleden”. We moeten misschien ergens aanplakken dat van inhoud echt niemand doodgaat.

En verder: de prehistorische grafheuvels bij Epe, synthese over de opgravingen in West-Friesland, het vorstengraf van Oss, IJzertijdnederzetting bij Voorthuizen, een Romeinse waterput in Houten, Hombeek bij Mechelen, Berlicum, de Romeinse villa bij Voerendaal, het Merovingische grafveld bij Elversele. Plus: hoe doe je nou een torque om?

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Ja, er was een aardbeving in de tijd van Amos. Wisten we al. Hoef je niet te factchecken want dat is gewoon aandachttrekkerij.

Slavenhandel in het oude koninkrijk Israël.

Een Perzische basis bij Akko in het noorden van Israël? Nee, natuurlijk niet. Alleen wat vondsten, een oude theorie en de gebruikelijke oudheidkundige standaardoverdrijving.

Bijna was chanoeka voorbijgegaan zonder archeologische claims, maar er was een lichtpuntje: een lampje, gevonden in Shivta.

Joris Verheijen bespreekt drie Nederlandse boeken over de apostel Paulus.

Onderzoek naar het botmateriaal uit het graf van Ambrosius suggereert dat het inderdaad van Ambrosius is. Niet dat iemand daar redelijkerwijs aan kon twijfelen.

En verder: trepanatie in Megiddo, Kiryat Yearim (negeer geneuzel over de Ark van het Verbond), Jeruzalem, twee wonderschone beelden uit Beit Shean en Sepforis.

======================================

OVERIG

De moeizame relatie tussen TV en archeologie. En tussen geschiedenis als poging je eigen ideeën te doorgronden en voor de fun.

Laat niemand zeggen dat het publiek weinig belangstelling heeft voor de Oudheid. Zelfs als het gaat over antibiotica, halen ze er nog druïden bij.

Een leuke reeks over antiek design: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

Desinformatie over de Oudheid kun je vaak zien aankomen en daarom valt erop te anticiperen. Uw redacteur stelde een hopelijk bruikbaar overzicht samen.

Waarom de Alt-Right zo van de klassieken houdt. De olifant in de kamer is dat de oudheidkundige wetenschapscommunicatie ondermaats is.

En verder: monumentenbeleid als de zeespiegel stijgt, perkament, een imitatie-goudstuk van Alexander de Grote in Slovenië, Illyrische tempels in Montenegro, handelsrelaties over de Indische Oceaan (vergelijk twee millennia eerder). Plus: de domesticatie van de kat.

Een goed artikel over de Schøyen-collectie. Het concentreert zich weliswaar op boeddhistische teksten maar het had ook kunnen gaan over Dode Zee-rol-fragmenten of n’importe welke andere tekst zonder geldige provenance. Zonder provenance is er geen garantie dat de data wetenschappelijke waarde hebben en de auteur van het artikel plaatst de “wetenschappelijke” uitgave van zulke teksten waar ze hoort: bij de wetenschapsfraude. De Artemidorospapyrus werd afgelopen maand ontmaskerd (en dat verbaasde niemand), de maand ervoor waren het vijf Dode Zee-rol-fragmenten (en dat verbaasde ook al niemand).

======================================

BOEKEN

Sprekend over antieke teksten zonder provenance: God’s Library van Brent Nongbri gaat over de problemen rond de uitgave van vroegchristelijke manuscripten. De auteur pleit ervoor de oorspronkelijke fragmenten meer te beschouwen als archeologische objecten. Uw redacteur prees het boek in het NRC Handelsblad.

Waarmee we zijn aangekomen in de maandelijkse boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief, zoals altijd verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

Van de hand van Edward J. Watts verscheen het boek Mortal Republic. How Rome Fell into Tyranny, waarin hij zich waagt aan een geschiedenis van de val van de Romeinse republiek. Eerder schreef hij over de vierde eeuw het boek The Final Pagan Generation.

Het Romeinse Rijk viel in de vijfde eeuw in vele stukken uiteen. De Ostrogoten onder hun koning Theoderik heersten in Italië. Jonathan Arnold schreef het boek Theoderic and the Roman Imperial Restoration, waarin hij laat zien dat de Goten zichzelf als Romeinen zagen en dat ze met hun succes het Romeinse Rijk nieuw leven inbliezen.

Deze maand verschenen een paar mooie vertalingen. Allereerst is er Alle Goden! Theogonie van Hesiodus, vertaald door Ronald Blankenborg. Hier een recensie. Bij de Historische Uitgeverij verscheen Over Drogredenen van Aristoteles, vertaald door Pieter Sjoerd Hasper en Erik Krabbe. Daarnaast verscheen bij van Oorschot een prachtig door Floris Tilanus geïllustreerde uitgave van een selectie van de Metamorfosen van Ovidius in de vertaling van Marietje d’Hane Scheltema.

In het Drents Museum in Assen is nu een tentoonstelling over Nubië, waarbij een mooie catalogus hoort: Nubië. Het land van de Zwarte Farao’s.

======================================

SLECHT NIEUWS

De ring van Pilatus. De betrokken wetenschappers vinden de Oudheid niet interessant genoeg en hypen het dus maar op, ook al weten ze beter.

Slecht nieuws voor liefhebbers van pseudowetenschappelijk geneuzel: de Ark van het Verbond is niet in Ethiopië.

De Mesopotamiërs, de joden, de eerste christenen en de huidige moslims en oosterse christenen wijzen een berg bij Cizre aan als rustplaats van de Ark van Noach. Als er al iets is, is het zeker niet de berg in Oost-Turkije. Elke expeditie die die onderzoekt, komt niettemin met succes terug. Dit keer zijn het mensen die aan de hand van een satellietfoto hebbes roepen.

======================================

INTERNET

Een fijne database met Ptolemaïsche munten. Kijk, daarvan willen we meer hebben en dan één grote website om ze allemaal te ontsluiten. En het kan toch niet zo moeilijk zijn om zoiets te maken?

======================================

EN TOT SLOT

U kent de eerste les Egyptisch: nóóit een inscriptie hardop voorlezen, want voor je het weet heb je een of andere onderaardse vloek uitgesproken over jezelf. Dat weet iedereen die weleens een film ziet. Gelukkig is er een remedie: leer Latijn!

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn hier te raadplegen en een redactionele verantwoording is daar.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij