Zandvlakte Hoge Veluwe

Van de week betoogde hoogleraar Koert van Bekkum “Wat is er mis met het groeiende milieubewustzijn onder christenen? Het evangelie heeft meer dan één dimensie” (ND, 9 okt. 2019) naar aanleiding van een bijeenkomst over “groen geloven” in Zwolle (RD, 5 okt. 2019). Wat opvalt in beide artikelen dat het meteen in verband wordt gebracht met de zogeheten klimaatcrisis, welke door Dirk van Gelderen wordt omschreven als een “nieuwe religie … heidense religie” (Dirk van Gelderen, 20 sept. 2019). Als je de vele demonstraties ziet die de laatste tijd worden gehouden, de Greta-hype, de klimaatspijbelaars en de reacties op Social Media, dan lijkt het inderdaad dat het een nieuwe ideologie is.

Toch triggerde de opmerking van Van Bekkum mij, want los van alle hypes is het toch niet meer dan logisch dat er een bepaald milieubewustzijn is onder de christenen. Bij de schepping lezen we dat God de mens opdracht geeft om heerschappij over de aarde te voeren (Gen. 1:28 NBV). In andere vertalingen lezen we “onderwerpen” (SV, HSV) en geeft een iets andere indruk wat de mens moet doen. Het gebruikte woord in de grondtaal כָּבַשׁ ^H3533 heeft de betekenis van “onderwerpen, onder de voet lopen, vernederen” (J.P. Broers, p. 159) en wordt in één geval zelfs gebruikt in de zin van verkrachten (Esth. 7:8). We hoeven maar vluchtig om ons heen te kijken om te beseffen dat de mensheid het inderdaad gelukt is om de aarde te verkrachten. Vaak genoeg horen we dan dat christenen Romeinen 8:22 aanhalen dat de “schepping zucht”.

Als we de Bijbel lezen, dan zien we dat dit “onderwerpen” meer in de context van “heerschappij voeren” gelezen moet worden, daar in het tweede gedeelte van Genesis 1:28 we het synoniem רָדָה ^H7287 “heerschappij voeren” lezen. Uit andere gedeelten van de Bijbel zien we dat dit niet met wreedheid mag gebeuren (Lev. 25:43, 46, 53). Ook blijkt dat er speciale wetten zijn die betrekking hebben op het welzijn van de dieren (Deut. 22:6, 25:4), terwijl uit een tekst als Jona 4:11 duidelijk blijkt dat God ook om de dieren geeft. De opmerking van Van Bekkum is dan ook een zeer terechte opmerking, echter aan de andere kant houdt dit zeker niet in dat dit milieubewustzijn moet verworden tot een religieuze ideologie.

Zandvlakte (Kootwijkerzand)

Om een praktisch voorbeeld te noemen, op een forum werd gediscussieerd of we de natuur niet gewoon zijn gang moet laten gaan, waarop werd gereageerd dat in zo’n geval het Kootwijkerzand  “een bos en brandnetelbende” wordt. Het Kootwijkerzand is het grootste stuifzandgebied van West-Europa en om dit in stand te houden “moeten regelmatig beheersmaatregelen genomen worden, omdat anders door mosvorming het zand vastgelegd wordt” (Wikipedia, Kootwijkerzand). De reden wordt ook gegeven “Dit is een gevolg van het neerslaan van stikstof uit de lucht. Algen, mossen, korstmossen en hogere planten kunnen zo extra hard groeien in het van nature arme zand”. Het lijkt dan ook prachtig dat er allerlei maatregelen worden genomen om dit “bedreigde gebied” te beschermen. Echter wie verder leest in dit Wikipedia artikel ziet dat het Kootwijkerzand is ontstaan “Door te intensief gebruik van de grond ontstonden er omstreeks 1000 na Chr. stuifzanden”. Hieruit blijkt dat het Kootwijkerzand dus helemaal niet “van nature arme zand” is, maar door toedoen van de mens zo is geworden en nu door de mens in stand wordt gehouden. Iedere bioloog weet dan ook dat stikstof, samen met de CO₂, een belangrijk ingrediënt is voor de flora, dat juist hierdoor de flora groeit (zoals overigens terecht is opgemerkt in het Wikipedia artikel) en dat dankzij deze flora ook de fauna kan overleven.

De vraag die ik me dan ook stel is of we niet met de verkeerde argumenten de gevolgen van de mensheid in de natuur in stand willen houden. Bossen worden gekapt zodat deze gebieden prachtige heidevelden worden of zandverstuivingen en dat op die manier de diversiteit wordt gewaarborgd. Echter is dit wel een waarborgen, waarom moet er een verschraling plaatsvinden in die gebieden? Want waarom had God dan bij de schepping de vele bossen geschapen, dat zelfs de brandnetel daar een plekje heeft. Als milieubewustzijn te maken heeft met de natuur is het dan niet logisch dat de natuur zich mag ontplooien. En ja, in eerste instantie zullen op die verschraalde gebieden brandnetels voorkomen en daarna braamstruiken, maar in een tweede fase als er een laag humus is ontstaan zien we dat daar een prachtig bos ontstaat met een grotere diversiteit aan flora en fauna (zie hier voor een voorbeeld van hoe dat in zijn werk gaat) dan in een zandvlakte.

Bos

Het in stand houden van bossen en uitbreiden van bossen heeft nog een ander groot voordeel, zoals al eerder gesteld nemen bomen stikstof en CO₂ op, zelfs de humus in deze bossen slaan dit op en geeft daarmee een goede oplossing in de huidige problematiek, dit in tegenstelling tot het omhakken van bomen voor biomassa (Trouw, 3 okt. 2019) waarbij niet alleen deze stikstof en CO₂ weer in de lucht komen, maar ook wordt voorkomen dat deze wordt opgenomen door de flora. Daarnaast hebben deze bossen nog meer voordelen, ze zorgen voor de zuurstof waarmee wij in leven kunnen blijven. Een hectare bos bijvoorbeeld levert voor gemiddeld 175 mensen zuurstof. Een beleid om enerzijds stikstof en CO₂ te weren in de bossen en anderzijds het kappen van deze bossen voor biomassa is dan ook niet alleen blijk geven van een gebrek aan milieubewustzijn, maar ook in die zin onmenselijk omdat indirect de broodnodige zuurstof verminderd wordt en daarmee de bestaanszekerheid van alle levende wezens.

Milieubewustzijn is zeker goed en er zijn zeker grote problemen met de huidige natuur die opgelost moeten worden. Boeren kunnen een grote bijdrage daaraan leveren, bijvoorbeeld ze kunnen deels hun weilanden veranderen in bossen waar ze hun vee laten grazen (zoals nu ook gebeurt door Staatsbosbeheer). Maar ook de overheid kan een grote bijdrage leveren door te zorgen dat er echte natuur komt die de gelegenheid krijgt om zich te ontwikkelen en niet als een park wordt beheerd en zo schraal mogelijk wordt gehouden. Zelfs wij burgers kunnen een bijdrage leveren, al was het om minder plastic te gebruiken of door een extra boom of plant in de tuin te zetten in plaats van stenen, of meer praktisch composteer al het GFT-afval en je zult geen kunstmest meer nodig hebben in je tuin.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij