Dit is de 171e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. Ruim 7700 abonnees ontvangen de nieuwsbrief elke maand gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

======================================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: een cursus over het oude Griekenland in Dronten, Zaanstad, Zoetermeer; een cursus over de Feniciërs en Karthagers in Bussum en (in iets afwijkende vorm) Gouda; een cursus over de Romeinen in de Lage Landen in Haarlem.

Dan is er nog plaats in een reis naar Libanon, waar door de huidige politieke gebeurtenissen de loop niet in zit. Jammer, want het is een leuke reis in een fascinerend land.

Op de website: Numidië. Op de blog: twee Numidische votiefstèles uit de tweede eeuw v.Chr. en een Numidische grafstèle uit de tweede eeuw n.Chr.

Nog meer blogmateriaal: de Fenicische kolonisatie; Sparta als “greedy society”; de rol van de Feniciërs voor de zeeslag bij Mykale; de enge baby’s uit Sidon; de dubbele slag bij Filippoi; drie stammen in Romeins Limburg; de vijf keizers van het Vierkeizerjaar; het scheiden der wegen van joden en christenen; het trieste verhaal van Mozes van Kreta en een bezoek aan De Vondst in Heerlen. Plus: waarom horen we wél over vervalste antieke papyri en nooit over vervalste middeleeuwse teksten?

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer het bericht dat in het Rijksmuseum van Oudheden een expositie is begonnen over Cyprus.

Uw redacteur (die niet het mooiste van de maand is) blogde over de Cypriotische Steentijd, de Cypriotische Bronstijd, Alashiya, de Zeevolkentijd, de Cypriotische IJzertijd, de Fenicisch-Assyrisch-Egyptische tijd op Cyprus, de Perzische tijd, de Ptolemaïsche tijd, de Romeinse tijd en de Late Oudheid.

======================================

EGYPTE

De must-read van de week: hoe kwam een gestolen Egyptisch beeldje terecht op de Tefaf-beurs in Maastricht? De illegale handel in de grafgiften van Ny-Kau-Ptah.

In het Allard Pierson-museum is een expositie begonnen over de god Bes.

Twintig – volgens andere berichten: dertig – mummies bij Luxor. En de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass had over Luxors artisanale wijk ook iets te vertellen.

En verder: Saqqara, een Egyptische prinses uit de dertiende dynastie, een nieuw pigment uit het paleis van farao Apries en een filmpje over mummieonderzoek in het RMO.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Het einde van het Rijk van Akkad, mogelijk veroorzaakt door grote stofstormen. Dat  was al bekend maar er is nu ook klimatologisch bewijs.

Erg leuk: de claim van een geomagnetische storm (zonnevlam) in de zevende eeuw v.Chr. En dat is weer terug te vinden in de kleitabletten.

Waren de Feniciërs eerder in Amerika dan de Vikingen en Columbus? Lees het stukje over hyperdiffusionisme voor de onzinnigheid van de vraag.

En verder: Hacılar, de Sumerische stad Irisaĝrig, Zerzevan, Persepolis, Maneh-Samalqan, plus museumnieuws uit Basra en Mosul.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Als dit klopt is het werkelijk echt nieuws: het graf van Aratos, de auteur van de Hemelverschijnselen (Fainomena), zou zijn gevonden.

Het moest een keer gebeuren: de computer is sneller bij het lezen van antieke inscripties. Het fine-tunen zal tijd kosten maar dit is veelbelovend.

Iemand was weer eens een stad kwijt (Tenea dus).

De doodsoorzaak van Alexander de Grote is onbekend. We zullen het ook nooit weten want er is geen medisch dossier. We hebben alleen observaties van niet-medici. Dat verhindert niet dat er elke twee, drie jaar weer een nieuwe en overbodige theorie wordt geopperd. Dit keer is het een alvleesklierontsteking.

En verder: een heel vroeg Kretenzisch graf, Doliche, Assos, Pafos, Thessaloniki.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Noordwest-Spanje is veroverd door keizer Augustus. Steeds meer legioenbases worden geïdentificeerd en langzaam wordt de strategie achter de operatie duidelijk.

De Stichting Carptim stelt gratis een drietalige editie van Augustus’ Res Gestae ter beschikking.

Om helemaal blij te worden: een scheepswrak bij Cyprus (met mooie foto’s).

Uit de stad zelf: het is al eerder aangekondigd dat de Torlonia-collectie toegankelijk wordt gemaakt voor het publiek, maar nu lijkt het echt te gaan gebeuren.

Interessante invalshoek: misschien was het maar beter dat het West-Romeinse Rijk desintegreerde.

Een lief blogje van Marcel Hulspas laat weinig heel van de beroemde anekdote over keizerin Theodora, die haar man Justinianus overtuigt tijdens het Nika-oproer in het paleis te blijven.

En verder: Herculaneum, een gaaf fresco van twee gladiatoren uit Pompeii, waarom de explosie van de Vesuvius zo enorm was, Narbonne, een Romeins (!) wagengraf bij Vinkovci in Oost-Kroatië, het theater te Plovdiv, meer Plovdiv, het graf van een vrouwelijke arts in Parion, en een prachtig graf uit laatantiek (Visigotisch) Toledo.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

“Niks knusse oertijd”: de eerste boeren in Noordwest-Europa hadden slavinnen en importbruiden.

In CODA, het stedelijk museum van Apeldoorn, is een tentoonstelling van in Gelderland opgegraven sieraden.

Fijn overzichtsartikel over de gevolgen van de Crisis van de Derde Eeuw in zuidelijk Nederland. Het gebied liep leeg.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: een Bronstijdmonument in Gloucester, een heiligdom op de grens van Brons- en IJzertijd in Londen, het IJzertijdfort Dinas Dinlle, een Romeinse sarcofaag in Londen, fort Brough, de Wemyss Caves, de Orkney-eilanden plus een fijn overzicht van de wijze waarop we laatantiek Britannië moeten voorstellen.

En verder: het Tollense-slagveld, de stichting van Marseille, de Heuneberg, Gallische beelden uit Bretagne, Drongen, twaalf Romeinse boerderijen in Helmond, CARE, geld voor de Zwammerdam-schepen.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Jozua op de berg Ebal. Neem de gebruikelijke combinatie van bijbels litteralisme, een niet-zo-gebruikelijke uitleg, archeologie en politiek en presto, je hebt weer een oplossing waar geen probleem was.

In Jeruzalem is altijd wat te doen, zoals de ontdekking van een kerk “voor een onbekende martelaar”, de constatering dat Pilatus een grote weg door een tunnel heeft aangelegd en de koninklijke graven.

En verder: een vloektablet uit Caesarea.

======================================

PAPYROLOGIE IN DE PROBLEMEN

De problemen in de papyrologie zijn heel simpel: er worden teksten zonder gedocumenteerde provenance uitgegeven. Diverse schandalen zouden te vermijden zijn geweest als de onderzoekers zich gewoon aan de gedragscodes hadden gehouden, die transparantie voorschrijven. In recente vier gevallen hebben wetenschappers tijd en gemeenschapsgeld verspild aan vervalsingen, in twee gevallen is dat denkbaar, en daarnaast is er dus de affaire-Obbink. Meer hier.

Omdat in discussies over papyrologie steeds smoezen worden aangedragen waarom het niet erg zou zijn papyri zonder ongedocumenteerde provenance uit te geven, maakte uw redacteur een bingo-kaart. Alle smoezen bij elkaar. Met uitleg.

======================================

OVERIG

De Vereniging van Classici in Nederland heeft in het kader van de curriculumherziening een leerplan gepresenteerd.

Het gezonken schip Mentor bevatte een deel van de Elgin Marbles. Het is nu teruggevonden en duikers halen al wat voorwerpen naar boven. (In de Tigris liggen ook nog wat gekapseisde vlotten vol Assyrische oudheden.)

“Archeofantasieën” is een woord dat we al heel lang nodig hadden. Het verdergaande demasqué van James Mellaart.

We zullen volgend jaar nog wel meer publicaties krijgen over “2500 jaar Thermopylai/Salamis”. (Uw redacteur heeft een prebunking-boekje geschreven.) Maar er is geen jaar nul en het correcte jaar om te vieren dat de gebeurtenissen van 480 v.Chr. twee-en-een-half-millennium geleden zijn, is 2021.

En verder: de darmflora van Ötzi en de enorme betekenis van Scaliger.

======================================

OUDHEIDKUNDIGE ZELFTRIVIALISERING & ANDER SLECHT NIEUWS

De Oudheid is natuurlijk helemaal niet interessant en moet dus worden opgehypet. Onze maandelijkse collectie van het ergste van het ergste.

Aandachttrekkerij: overzichtsartikel over de graven in Vergina is in feite reclame voor een boek.

Oudheidkundige standaardhype: een iets andere lezing van Judaea Capta op de Romeinse munten, die niets verandert aan de einduitkomst van de Joodse Opstand, presenteren als “blockbuster challenge”.

Breng nooit één keer iets naar buiten als je ook twee keer naar fondsen kunt hengelen: Masada was geen Joods bolwerk. Zelfs de prebunking is al oud. En opnieuw: er is een boek op komst.

Pseudowetenschap: zestig scheepswrakken in de Zwarte Zee is nog niet interessant genoeg – die bizarre theorie over de Zondvloed moest er ook nog bij.

Verkeerde frames: het “New York van de Bronstijd” – een Levantijnse havenstad is interessant genoeg, dat hoeft echt niet opgehypet te worden

Jezusmythicisme is het kwakhistorische idee dat Jezus niet heeft bestaan – het soort ideeën dat opkomt als oudheidkundigen het teveel moeite vinden hun methoden uit te leggen. De blog “History for Atheists” weerlegt allerlei gekke claims en toont waarom de historisch-kritische methode zo beroerd nog niet is (en zich prima laat uitleggen). Dit keer: Nazaret.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

De overlevering van wetenschappelijke kennis uit de Oudheid is het onderwerp van De zeven steden van Violet Moller, waarin de auteur langs de steden Alexandrië, Bagdad, Cordoba, Toledo, Salerno, Palermo en Venetië gaat om te laten zien hoe teksten en ideeën bewaard zijn gebleven. Ook beschikbaar in het Engels: The Map of Knowledge.

De staatsinrichting van Athene van Aristoteles is voor het eerst in Nederlandse vertaling  verschenen en behandelt de werking van de democratie in Athene. De tekst werd (her)ontdekt in 1879 en is daardoor niet opgenomen in het Corpus Aristotelicum. Vertaling Ton Kessels, voorzien van een inleiding door Josine Blok.

Ook Xenophon schreef een Symposion met als hoofdpersoon Sokrates, net als Plato. Christiaan Caspers vertaalde de tekst opnieuw en gaf het de titel Het diner. Naast dat het goed vergelijkingsmateriaal is voor de bekendere tekst van Plato geeft het ook een mooi tijdsbeeld van het klassieke Athene.

Andrea Marcolongo, de Italiaanse classica, bekend van haar boek De geniale taal over haar liefde voor het Oudgrieks, schreef een nieuw boek over Jason en de tocht van de Argonauten, getiteld De heldenmaat (ook beschikbaar in de originele Italiaanse versie).

Twee nieuwe delen in de reeks Ancient Wisdom for Modern Learners, waarin de oorspronkelijke tekst naast een nieuwe vertaling is gezet: Plutarchus How to be a Leader (an ancient guide to wise leadership) en Cicero How to think about God (an ancient guide to believers and nonbelievers).

Uruk, First City of the Ancient World is een rijk geïllustreerd boek waarin alle facetten van de oude stad die zo rond 4000 BCE ontstond worden aangestipt en geeft een prachtig beeld van de vroegste urbanisatie die plaatsvond in het oude Nabije Oosten.

Twee interessante aanbiedingen van uitgeverij Omniboek: hun twee meest recente vertalingen van Adrian Goldsworthy, De Glorie van Rome en Hannibals Meesterzet, gebundeld in één pakket voor €30. En ook de biografieën van Augustus (Goldsworthy) en Livia (Matthew Dennison) zijn met een aantrekkelijke prijs gebundeld.

======================================

INTERNET

Een gloednieuwe website over de Peutinger-landkaart.

======================================

OVERLEDEN

Herman Vanstiphout is overleden, de man die een prachtige vertaling maakte van het Epos van Gilgameš.

======================================

EN TOT SLOT

Uw redacteur schreef een boek over Xerxes’ expeditie naar Griekenland. De presentatie is op donderdag 28 november in het RMO en u bent uitgenodigd.

Toota witharsechwanoo!

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn hier te raadplegen en een redactionele verantwoording is daar.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij