Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Dit is de 178 de aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. Bijna 7900 abonnees ontvangen de nieuwsbrief elke maand gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.
Eerder vandaag is een testje dat naar niet meer dan één adres had gemoeten (het mijne) naar iedereen gestuurd. Sorry voor het ongemak. Dat was niet de bedoeling.
Jona Lendering (redactie)
======================================
LIVIUS’ EIGEN NIEUWS
We zitten al jaren in de ombouw van Livius.org. Dingen wijzigen is lastig. Dingen toevoegen gaat gelukkig wel: de Romeinse mausolea van Šempeter en de geschiedenis van Dacië.
Op onze blog: overzicht van wat er nu zoal speelt rond de chronologie van het Midden-Brons, een Sogdische helm, de Egyptische stad Memfis als Perzische kazerne, de Babylonische achtergrond van de vier beesten in Daniël 7, de slag bij Carrhae, het mozaïek van Vergilius uit het Bardo-museum, het Tiende Legioen Gemina, de Etymologieën van Isidorus van Sevilla, Arabische alfabetten, de Romeinse monumenten in Hexham Abbey en talen en de verjaardag van Frederik de Verschrikkelijke. Uw redacteur snapt weinig van zware cavalerie maar degenen die reageerden des te meer.
In de reeks misverstanden: de Cyruscilinder is geen mensenrechtendocument, Aspasia was geen hetaire, het is maar de vraag wat Alexander in Persepolis in brand stak, Archimedes bouwde geen brandspiegels, prinses Salome was geen zwoele verleidster, Jezus was geen schrijnwerker, hoe steek je een tempel in brand?, er waren in het vroege christendom vrouwelijke geestelijken, de Menorah is niet in Rome en de prangende kwestie hoeveel evangelisten je kunt voortslepen aan een paardenstaart.
En ook: het Gilgamesj-epos naverteld voor kinderen.
======================================
HET MOOISTE VAN DE MAAND
In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer twee prachtige, echt prachtige zegelringen die nog niet zo lang geleden zijn geveild. Als u deze maand één artikel leest, laat het dit zijn.
======================================
EGYPTE
Nu musea weer open mogen: in het RMO in Leiden begint een expositie over Egyptisch textiel. In Amsterdam is in het Allard Piersonmuseum de expositie over de kleine god Bes verlengd (en die is de moeite waard). Omdat het openbaar vervoer niet voor toerisme open is, is het wat moeilijk bereikbaar, maar als u in de omgeving woont: probeer het toch even.
En verder: Oxyrhynchos, koeien en slijmerig zwart spul.
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Meer over de vorige maand al genoemde inscripties uit Naqsh-e Rustam.
Archeologie als diplomatie: Iran wil met Duitsland samenwerken bij het onderzoek naar de Sassanidische zoutmummies.
In een aardig filmpje ter illustratie van dit boek legt Eric Cline uit hoe het Bronstijdsysteem ten einde kwam.
En verder: Beluchistan, een Lycisch graf in de buurt van Antalya, en Fenicisch graf op Malta.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
Dit oogt alsof het vrij belangrijk is, al had uw redacteur er iets meer over willen lezen: de chronologie van de Griekse IJzertijd lijkt te moeten worden aangepast. Dat betekent dat het Vroeg- en Midden-geometrisch een eeuw eerder moet worden geplaatste en dat dus ook de steden eerder zijn ontstaan dan tot nu toe werd aangenomen. Anders geformuleerd: de “dark ages” zijn wat korter geworden.
Het Seikilosliedje gespeeld op een (moderne) harp.
En verder: Didyma en de laatste aflevering in de Elgin-soap.
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
Om blij van te worden: een prachtig mozaïek in de omgeving van Valpolicella. Mooie foto’s.
In Rome zelf: het plaveisel voor het Pantheon.
Heel interessant: de bevolking van de Canarische Eilanden lijkt in de Romeinse tijd vanuit Romeins Numidië/Mauretanië naar die eilanden te zijn gemigreerd.
Webinar: Jeroen Wijnendaele behandelt de vergelijking van Europa nu met het einde van het West-Romeinse Rijk.
De interessante, vrij nieuwe blog over Latijnse lexicografie van Josine Schrickx.
Prachtige, echt prachtige zegelringen. Als u deze maand één artikel leest, laat het dit zijn.
In België is het Gallo-Romeins Museum open en kunt u nog steeds naar Dacia Felix (recensie). begint een expositie over het Romeinse rivierengebied.
En verder: een sarcofaag in Ostia en de stadsmuur van Constantinopel (negeer de anti-Turkse bias).
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Dit was toch wel redelijk groot nieuws en het haalde terecht alle nationale media: dat de bewoners van westelijk Nederland in het Neolithicum lange tijd weinig zin hadden boer te worden.
Nu musea weer open mogen: in het RMO in Leiden begint een expositie over het Romeinse rivierengebied. In het Valkhofmuseum is vanaf 21 juni de expositie Romeinenwerkplaats.
Omdat er zoveel moois is: Schatten van het Nederlands. De website waarin wordt gedocumenteerd hoe onze taal in de Late Oudheid ontstond en in de Vroege Middeleeuwen evolueerde.
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Colchester, een leren muis uit Vindolanda en een derde-eeuws heuvelfort in de omgeving van Aberdeen. Plus: wat aten de Picten? En een public science-project zoals we in Nederland hebben op de Veluwe.
En verder: Hallstattgraf bij Lyon (en talloze plaatjes hier), de Eburoonse munten van Empel, een verdedigingswal diep in Germanië, en een interessante mantelgesp uit Friesland.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
DNA-onderzoek naar de zuidelijke Levant. Geen conclusies die we niet al verwachtten, toch interessant. En hier is meer.
Het gebruik van wierook en cannabis in IJzertijdheiligdommen.
Multispectraalanalyse van de Dode Zee-rollen: ogenschijnlijk lege fragmenten blijken toch tekst te bevatten – maar veel is het niet.
De reconstructie van Q, de “verborgen bron” achter de evangeliën van Matteüs en Lukas (meer), is het onderwerp van een reeks blogjes van Cor Hoogerwerf: Q3-7, Q9-11, Q11, Q12-13, Q13-14, Q14-17.
Uw recensent heeft gemengde gevoelens bij een boekje over hoe Jezus eruitzag.
En verder: Tel Jemmeh, Tel Aroma, Shivta en uit eten in hellenistisch Galilea.
======================================
DE SCHANDALEN VAN DEZE MAAND
Ariel Sabar, de man die de vervalser van het Evangelie van de Vrouw van Jezus opspoorde, vat de gang van zaken rond Eerste-Eeuwse Marcus samen. Met Dirk Obbink en de Steve Green dus, die in deze nieuwsbrief steeds meer de rol overnemen van de ooit onvermijdelijke doctor Zahi Hawass.
Dat is niet het enige schandaal. Van de Sapfo-papyri is eerst beweerd dat de inkt spectrometrisch was gedateerd (een niet-bestaande methode) en vervolgens bleven de tests uit waarmee oudheidkundigen normaliter vaststellen dat iets in elk geval geen slechte vervalsing is. Dat laatste suggereert dat de eigenaar het niet op microscopisch onderzoek van het vuil (op of onder de inkt?) durft laten aankomen. Mogelijk vals dus. Inmiddels stellen ook de onderzoekers ter discussie of de Sapfo-fragmenten wel echt zijn. En dat is al jaren dé vraag. En er is meer.
De omvang van het met de twee bovenstaande schandalen verwante schandaal van de Green-collectie blijft verbazen. Inmiddels is een tablet met een deel van het Gilgamesj-epos teruggegeven. Net als bij de Sapfo-fragmenten was de provenance vervalst. (De tussenhandelaar is overigens dezelfde als die van de valse Dode Zee-rol-fragmenten.)
Rookgordijn van de maand: commentaar dat wetenschappers unprovenanced voorwerpen moeten laten liggen. Dat is dus niet waar het om gaat want dit is allang bekend. De feitelijke vraag is waarom bijbelwetenschappers en classici denken dat gedragscodes niet voor hen gelden.
======================================
OVERIG
Nu musea weer open mogen: in het RMO in Leiden begint een expositie over antiek glas.
Hoe zouden de mensen van vroeger er nu uitzien – laten we eens wat standbeelden een naturel kleurtje geven. Dat het niet feilloos is, toont de Alexander met Teutoons-blonde lokken, maar het blijft leuk.
En verder: weer eens een stukje over de vrouwelijke krijgers van de Centraal-Euraziatische steppe, een bordspel uit Noorwegen (derde eeuw n.Chr.).
======================================
OUDHEIDKUNDIGE ZELFTRIVIALISERING
De Oudheid is natuurlijk helemaal niet interessant en moet dus worden opgehypet. Onze maandelijkse collectie van het ergste van het ergste.
Aandachttrekkerij: Is Ramses II de farao van de Exodus? Nee natuurlijk, want dan neem je de Uittocht wél als historisch feit maar uit dezelfde tekst de datering niet. Verwante problematiek is hier uitgelegd.
Pseudowetenschap: het skelet van de oudere Plinius is gevonden. Er is immers een wetenschappelijke test om pliniusheid vast te stellen.
Uw redacteur gaf een overzicht van patronen van misinformatie.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
In deze vreemde tijden kan het zeer heilzaam voor de geest zijn er (weer) eens een paar klassieke teksten bij te pakken, zoals die van de Stoicijnen Epictetus, Seneca en Marcus Aurelius. Of kies een andere fijne vertaling van bijvoorbeeld Herodotus, Thucydides, Vergilius, Lucretius, Horatius of Martialis. Bij de Athenaeum Boekhandel vindt u al deze titels in voorraad, evenals de mooie delen uit de Loeb Classical Library met daarin de oorspronkelijke Griekse of Latijnse tekst met Engelse vertaling. Zie onze site voor de complete lijst.
Leest u liever over de overlevering van al deze klassieke teksten dan is het goedgesproken boek van Violet Moller De Zeven Steden een aanrader (ook in het Engels: The Map of Knowledge).
Nieuwe boeken deze maand:
De Vlaamse wetenschapper Valerie Trouet schreef het boek Wat Bomen ons vertellen. De geschiedenis van de wereld in jaarringen over dendrochronologie en hoeveel we hebben aan deze methode om uitspraken te kunnen doen over het (klimatologische) verleden. Ook beschikbaar in het Engels: Tree Story.
Een nieuw deeltje in de reeks van brievenboeken van Plinius de Jongere: Mijn Lieve Calpurnia. Romeinse Vrouwenportretten. Eerder verschenen Vesuvius in Vlammen, Mijn landhuizen en Majesteit! Correspondentie met keizer Trajanus.
Er is een nieuwe uitgave van Joseph Campbells klassieke tekst over mythologie: De Held met de Duizend Gezichten (Hero with a thousand faces) en ook een mooie nieuwe uitgave van de fabels van Aesopus door Carlo Gebler en Gavin Weston Aesop’s fables. The Cruelty of the Gods.
Geen oudheid maar wellicht toch erg interessant: The year 1000. When Explorers Connected the World – and Globalization Began. Een boek met een revisionistische kijk op de periode die wij met Middeleeuwen aanduiden, opgehangen aan het fenomeen globalisering. Zie hier de recensie op Athenaeum.nl
======================================
EN TOT SLOT
Onthullingen over de bibliotheek van Alexandrië.
Toota witharsechwanoo!
======================================
Oude nieuwsbrieven zijn hier te raadplegen en een redactionele verantwoording is daar.
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
