Literatuur
Bijbelteksten

Speculator

σπεκουλατορ, spekoulatōr, Latijns leenwoord speculator van het werkwoord speculari, wat “bekijken” of “bespieden” betekent. Speculatores waren gespecialiseerde soldaten ten tijde van het Romeinse Rijk. Deze elitesoldaten, waarvan elk legioen er tien bezat, hielden zich oorspronkelijk bezig met spionage en terreinverkenning. In tegenstelling tot de exploratores werkten de speculatores alleen. Later breidde hun takenpakket echter uit en werden het bodyguards, boodschappers en ook wel beulen.

Bijbel

Herodes Antipas, de vorst van Galilea, komt er in de Bijbel niet goed vanaf, en er is geen reden tot historisch revisionisme. Een man die zijn minderjarige dochter in het openbaar laat dansen voor zijn gasten (Mark. 6:22) is, naar oosterse maatstaven, een heel slechte vader, en dat hij het meisje vervolgens desnoods de helft van zijn koninkrijk cadeau wil doen, strekt ook niet tot aanbeveling. Zoals bekend vroeg het kind, daartoe aangezet door haar moeder, om het hoofd van Johannes de Doper: "Antipas stuurde iemand van zijn garde weg met het bevel hem het hoofd te brengen. De soldaat ging naar de gevangenis en onthoofdde Johannes" (Mark. 6:27 NBV).

Iemand van zijn garde? Het is niet verkeerd, maar de medewerker van de Nieuwe Bijbelvertaling heeft hier iets gemist. De Statenvertaling noemt de soldaat "scherprechter", wat ook niet accuraat is. Er staat σπεκουλατορ spekoulatōra ^G4688, en dat is weliswaar geschreven in het Griekse alfabet, maar daarom nog geen Grieks: het is een Latijns leenwoord, speculator. Dat alleen al is een interessant tekstsignaal: de vorst van Galilea kon de executie van de populaire profeet niet uitbesteden aan een van zijn eigen mensen, die niet van zins waren hun handen vuil te maken aan de executie van de Doper.

Maar het is niet zomaar een Romeinse soldaat. Een speculator was eigenlijk een verkenner, die voor de troepen uit werd gezonden om het land in ogenschouw te nemen. Hij had daarbij het recht eventueel zonder direct bevel iemand te doden - zijn eigen superieuren waren immers in het eigen leger en konden niet om een rechtstreeks bevel worden gevraagd. Een speculator kon ook bijzondere missies uitvoeren, bijvoorbeeld als liaison-officier aan een vreemd hof.

In feite is het niets anders dan een medewerker van de militaire inlichtingendienst, zoals ook werken aan onze ambassades. Een geheim agent, zo men wil. Wie in zijn vertaling het leenwoord wil handhaven - Markus gebruikt het immers niet zonder reden - en wil aangegeven dat de onthoofding van Johannes de Doper het werk was van een vertegenwoordiger van een vreemde mogendheid, kan eigenlijk maar één vertaling kiezen: "Om het hoofd te halen, stuurde Antipater een agent weg met een license to kill" (Een antieke James Bond).

Geschiedenis

Bodyguard van de Romeinse keizers

Nadat werd vermoed dat de Corporis Custodes (ook wel Germaanse of Bataafse lijfwacht genoemd) betrokken waren bij de dood van keizer Nero, werden zij door zijn opvolger Galba afgeschreven als lijfwachten en werd zijn eigen lijfwacht, de Speculatores, tot keizerlijke lijfwacht gepromoveerd. Deze situatie bleef zo tot keizer Trajanus op zijn beurt zijn eigen lijfwacht, de Equites Singulares tot keizerlijke lijfwacht maakte (Speidel, Riding For Caesar).

De Speculatores werden gerekruteerd uit de beste ruiters van de Pretoriaanse cavalerie, de eenheid die in Rome was belast met de bescherming van de keizer. Ondanks dat het een eigen, losstaande eenheid met een eigen kazerne was, werd de eenheid vaak tot de Pretoriaanse garde gerekend (Speidel, Riding For Caesar).

De taken van de keizerlijke lijfwacht bestonden o.a. uit het bewaken en beveiligen van de keizer, het bezorgen van keizerlijke post en het samen met de keizer trainen tijdens publieke shows, waarin de keizer zijn rij- en gevechtskunsten toonde aan de bevolking.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!