Aantekeningen bij de Bijbel: Cyrus cilinder

Cyrus cilinder

De Cyruscilinder (Perzisch: منشور کوروش Ostovane-ye Kurosh) is een antieke kleicilinder, in verschillende fragmenten uiteen gebroken, waarop in het Babylonisch in Nieuw-babylonisch spijkerschrift (Bert van der Spek "De Cyruscilinder als een icoon van propaganda" in Lampas, tijdschrift voor classici, december 2015, p. 343), een declaratie is geschreven uit naam van de Perzische koning Cyrus II.

De cilinder werd gevonden in 1879 en is tegenwoordig te bezichtigen in het British Museum en werd lange tijd gezien als bewijs van wat er over Cyrus in de Bijbel werd gezegd (2 Kron. 36:22-23; Ezra 1:1-6, 6:1-5; Jes. 44:28-45:8).

Inhoud

Tekst en vertaling

De kleicilinder (BM 90920) is ongeveer 23 cm breed en 8 cm in diameter. Het is aan alle kanten ingeschreven en bevat de regels 1-35. Verder is er een klein tweede fragment (8,6 cm breed, 5,6 cm hoog), met de regels 36-45, die aan het hoofddeel kan worden verbonden. Het was vroeger in de collectie van de Yale University (NBC 2504) maar is, samen met het belangrijkste fragment, nu in het British Museum.

De tekst is op basis van de website van Livius, en de vertaling is genomen van Bert van der Spek (R.J. v.d. Spek "De Cyruscilinder als een icoon van propaganda" in Lampas, tijdschrift voor classici, december 2015, p. 343; R.J. v.d. Spek, ‘Cyrus the Great, Exiles and Foreign Gods. A Comparison of Assyrian and Persian Policies on Subject Nations’, in M. Kozuh, W.F.M. Henkelman, Ch.E. Jones en Chr. Woods (eds.), Extraction and Control. Studies in Honor of Matthew Stolper, Studies in Ancient Oriental Civilization 68 [2014], p. 261-263), de scan is genomen van H.C. Rawlinson (H.C. Rawlinson, A Selection from the Miscellaneous Inscriptions of Assyria and Babylonia [1884, 1909 London], p. 35):

Tekst Fragment A	Vertaling
*De tirannie van Nabonidus*
1 [ì-nu …] /…\-ni-šu	[Toen Mar]duk, de koning van de hele hemel en aarde …] die in zijn […] zijn […] vernietigde […]
2 [… ki-i]b-ra-a-tì	[… rui]m ? in begrip, [… die] de vier werelduiteinden [overziet(?)],
3 […] /…\ GAL ma-tu-ú iš -šak-na a-na e-nu-tu ma-ti-šú	[…] /zijn (Nabonidus’) nakomeling\, een onbeduidend (persoon (Belsassar)) werd aangesteld voor de heerschappij van zijn land.
4 /ù^?\ […]-ši-li ú-ša-áš-ki-na se-ru-šu-un	/en ? \ [… een na]maak (heerser) le[gde] hij hen op.
5 ta-am-ši-li É-SAG-ÍL i-te-[pu-uš-ma … t]ì^?a-na ÚRI^kiù si-it-ta-a-tì ma-ha-za	Een namaak van Esagila bou[wde] hij [en … ]… voor de stad Ur en de overige cultussteden.
6 pa-ra-as la si-ma-a-ti-šu-nu ta-[ak-li-im la-me-si … la] pa-lih u₄-mi-šá-am-ma id-de-né-eb-bu-ub ù /ana ma-ag\-ri-tì	Een ritueel dat ongepast was voor hen, [onreine] voed[seloffers … on]eerbiedig reciteerde hij dagelijks en met heiligschennis
7 sat-tuk-ku ú-šab-ti-li ú-l[a-ap-pi-it pél-lu-de-e … iš]-tak-ka-an qé-reb ma-ha-zi pa-la-ha ^dAMAR.UTU LUGAL DINGIR^meš i[g-m]ur kar-šu-uš-šu	maakte hij een einde aan de regelmatige offeranden; hij ma[akte inbreuk op de rituelen en …] vestigde hij in de cultussteden. Op eigen initiatief maakte hij een ei[nde] aan de aanbidding van Marduk, de koning der goden.
8 le-mu-ut-ti URU-šu [i-t]e-né-ep-pu-/uš\ u₄-mi-ša-am-/ma …\ [… ÙG]^meš-šú i-na ab-ša-a-ni la ta-ap-šu-úh-tì ú-hal-li-iq kul-lat-si-in	Hij deed voortdurend kwaad tegen zijn (Marduks) stad. Dagelijks […] zijn [vo]lk; met een juk (en) zonder rust vernietigde hij hen.
Marduk's boosheid
9 a-na ta-zi-im-ti-ši-na ^dEN.LÍL DINGIR^meš ez-zi-iš i-gu-ug-m[a …] ki-su-úr-šu-un DINGIR^meš a-ši-ib ŠÀ-bi-šu-nu i-zi-bu at-/ma\-an-šu-un	Op hun jammerklacht werd de Enlil der goden (Marduk) buitengewoon woedend e[n …] hun grenzen. De goden die erin (in de tempels) wonen, verlieten hun kapellen
10 i-na ug-ga-ti-ša ú-še-ri-bi a-na qé-reb ŠU.AN.NA^ki ^dAMAR.UTU t[i-iz-qa-ru^dEN.LÍL DINGIR^m]^ešus-sa-ah-ra a-na nap-har da-ád-mi šá in-na-du-ú šu-bat-su-un	wegens zijn (Marduks) woede dat hij (Nabonidus) (hen) Babylon had binnengebracht. Marduk, de verh[even Enlil van de goden] kwam tot rust. Op al de bewoonde plaatsen, waarvan de heiligdommen in puin lagen,
Marduk vind een nieuwe koning voor Babylon
11 ù ÙG^meš KUR šu-me-ri ù URI^ki ša i-mu-ú ša-lam-ta-áš ú-sa-/ah\-hi-ir ka-/bat\-[ta-áš] ir-ta-ši ta-a-a-ra kul-lat ma-ta-a-ta ka-li-ši-na i-hi-it ib-re-e-ma	en op de mensen van het land Sumer en Akkad (Babylonië), die (als) lijken geworden waren, richtte hij zijn aandacht en hij kreeg medelijden met hen. Hij onderzocht en bekeek alle landen,
12 iš-te-'e-e-ma ma-al-ki i-šá-ru bi-bil ŠÀ-bi-ša it-ta-ma-ah qa-tu-uš-šu ^mKu-ra-áš LUGAL URU an-ša-an it-ta-bi ni-bi-it-su a-na ma-li-ku-tì kul-la-ta nap-har iz-zak-ra šu-/um-šú\	hij zocht aanhoudend naar een rechtvaardige koning, zijn hartenwens. Hij nam hem bij de hand en riep zijn naam: ‘Cyrus, koning van Ansjan!’ Hij proclameerde zijn naam voor de heerschappij over alles.
13 ^kurqu-ti-i gi-mir um-man-man-da ú-ka-an-ni-ša a-na še-pi-šu ÙG^meš sal-mat SAG.DU ša ú-ša-ak-ši-du qa-ta-a-šú	Het land Gutium, alle Umman-manda (de Meden), liet hij voor zijn voeten buigen. De zwarthoofdige mensen, die hij (Marduk) had onderworpen in zijn (Cyrus’) handen,
14 i-na ki-it-tì ù mi-šá-ru iš-te-né-'e-e-ši-na-a-tì ^dAMAR.UTU EN GAL ta-ru-ú ÙG^meš-šú ep-še-e-ti-ša dam-qa-a-ta ù ŠÀ-ba-šu i-ša-ra ha-di-iš ip-pa-li-i[s]	hoedde hij aanhoudend met recht en rechtvaardigheid. Marduk, de grote heer, die zijn volk opricht, zag met vreugde zijn goede daden en zijn recht vaardige hart.
Cyrus neemt Babylon in
15 a-na URU-šu KÁ.DINGIR^{meš ki} a-la-ak-šu iq-bi ú-ša-as-bi-it-su-ma har-ra-nu TIN.TIR^ki ki-ma ib-ri ù tap-pe-e it-tal-la-ka i-da-a-šu	Hij beval hem zijn stad Babylon binnen te trekken. Hij liet hem de weg naar Babylon nemen en als een vriend en metgezel ging hij de gehele weg aan zijn zijde.
16 um-ma-ni-šu rap-ša-a-tì ša ki-ma me-e ÍD la ú-ta-ad-du-ú ni-ba-šu-un ^gišTUKUL^meš-šu-nu sa-an-du-ma i-ša-ad-di-ha i-da-a-šu	Zijn enorme troepenmacht, waarvan het getal niet te kennen is, zoals water(druppels) in een rivier, ging met hem mee, met de wapens aangegord.
17 ba-lu qab-li ù ta-ha-zi ú-še-ri-ba-áš qé-reb ŠU.AN.NA^ki URU-šu KÁ.DINGIR^{meš ki} i-ti-ir i-na šap-ša-qí, ^mdNÀ.NÍ.TUKU LUGAL la pa-li-hi-šu ú-ma-al-la-a qa-tu-uš-šú	Zonder slag of stoot deed hij (Marduk) hem zijn stad Babylon binnengaan. Hij verloste Babylon van onderdrukking. Hij leverde Nabonidus, de koning die hem (Marduk) niet vereerde, aan hem uit.
18 ÙG^meš TIN.TIR^kika-li-šu-nu nap-har KUR šu-me-ri u URI^kiru-bé-e ù šak-ka-nak-ka ša-pal-šu ik-mi-sa ú-na-áš-ši-qu še-pu-uš-šu ih-du-ú a-na LUGAL-ú-ti-šú im-mi-ru pa-nu-uš-šú-un	Alle mensen van Babylon, het gehele land Sumer en Akkad, vorsten en gouverneurs, bogen voor hem neer en kusten zijn voeten. Zij verheugden zich over zijn koningschap en hun gezichten straalden.
19 be-lu ša i-na tu-kul-ti-ša ú-bal-li-tu mi-tu-ta-an i-na pu-uš-qu ù ú-de-e ig-mi-lu kul-la-ta-an ta-bi-iš ik-ta-ar-ra-bu-šu iš-tam-ma-ru zi-ki-ir-šu	(Hij is) de heer, die door zijn hulp doden tot leven bracht (en) die hen redde van onderdrukking en ellende; zij zegenden hem welgezind en prezen zijn naam.
Cyrus' titels
20 a-na-ku ^mKu-ra-áš LUGAL kiš-šat LUGAL GAL LUGAL dan-nu LUGAL TIN.TIR^ki LUGAL KUR šu-me-ri ú ak-ka-di-i LUGAL kib-ra-a-ti er-bé-et-tì	Ik ben Cyrus, koning van de wereld, grote koning, machtige koning, koning van Babylon, koning van Sumer en Akkad, koning van de vier werelduiteinden,
21 DUMU ^mKa-am-bu-zi-ia LUGAL GAL LUGAL URU an-ša-an DUMU DUMU ^mKu-ra-áš LUGAL GAL LUGA[L U]RU an-ša-an ŠÀ.BAL.BAL ^mši-iš-pi-iš LUGAL GAL LUGAL URU an-šá-an	zoon van Cambyses, de grote koning, koning van de stad Ansjan, kleinzoon van Cyrus, de grote koning, ko[ning van de st]ad Ansjan, afstammeling van Teispes, de grote koning, koning van de stad Ansjan,
22 NUMUN da-ru-ú ša LUGAL-ú-tu ša ^dEN u ^dNÀ ir-a-mu pa-la-a-šu a-na tu-ub ŠÀ-bi-šú-nu ih-ši-ha L[UGA]L-ut-su e-nu-ma a-n[a q]é-reb TIN.TIR^kie-ru-bu sa-li-mi-iš	het eeuwige zaad van het koningschap, wiens regering Bel en Nabû liefheb ben, wiens koningschap zij begeren als hun hartenwens. Toen ik vredig Babylon binnentrad,
De prins van de vrede
23 i-na ul-si ù ri-ša-a-tì i-na É.GAL ma-al-ki ar-ma-a šu-bat be-lu-tì^dAMAR.UTU EN GAL ŠÀ-bi ri-it-pa-šu ša ra-/im\ TIN.TIR^kiši-m[a]/a-tiš\ /iš-ku^?-na\-an-ni-ma u₄-mi-šam a-še-'a-a pa-la-/ah\-šú	nam ik onder vreugdebetoon en feestgedruis intrek in het koninklijk paleis. Marduk, de grote heer, bepaalde als zijn lotsbestemming voor mij een groot hart van iemand die Babylon liefheeft en dagelijks zocht ik zijn eredienst.
24 um-ma-ni-ia rap-ša-tì i-na qé-reb TIN.TIR^ki i-ša-ad-di-ha šú-ul-ma-niš nap-har KU[R šu-me-ri] /ù\ URI^kimu-gal-[l]i-tì ul ú-šar-ši	Mijn omvangrijke leger marcheerde Babylon binnen op vreedzame wijze. Ik zegde de onruststokers van heel Sumer en Akkad de wacht aan.
25 /URU^ki\ KÁ.DINGIR.RA^kiù kul-lat ma-ha-zi-šu i-na ša-li-im-tì áš-te-'e-e DUMU^meš TIN.TIR[^ki … š]a ki-ma la ŠÀ-[bi DING]IR-ma ab-šá-a-ni la si-ma-ti-šú-nu šu-ziz-/zu^!\	De stad Babylon en al zijn cultussteden hoedde ik vreedzaam. De burgers van Babylon [… d]ie hij (Nabonidus) een juk had opgelegd dat niet bepaald was voor hen en niet volgens de wil van de goden was:
26 an-hu-ut-su-un ú-pa-áš-ši-ha ú-ša-ap-ti-ir sa-ar-ma-šu-nu a-na ep-še-e-ti-[ia dam-qa-a-ti] ^dAMAR.UTU EN GA[L]-ú ih-de-e-ma	ik verlichtte hun uitputting, ik verloste hen van hun lasten. Marduk, de grote heer, verheugde zich over [mijn goede] daden en
27 a-na ia-a-ti ^mKu-ra-áš LUGAL pa-li-ih-šu ù ^mKa-am-bu-zi-ia DUMU si-it ŠÀ-bi-[ia ù a-n]a nap-h[ar] um-ma-ni-ia	voor mij, koning Cyrus, die hem vereert, en Cambyses, mijn nakomeling [en voo]r mijn gehe[le] leger,
Religieuze maatregelen
28 da-am-qí-íš ik-ru-ub-ma i-na šá-lim-tì ma-har-ša ta-bi-iš ni-it-t[a-al-la-ak i-na qí-bi-ti-šú] sir-ti nap-har LUGAL a-ši-ib BÁRA^meš	sprak hij weldadig zegeningen uit, zodat wij in vrede en geluk voor hem zullen optrekken. [Op zijn] verheven [bevel] brachten(30) alle koningen die op tronen zitten,
29 ša ka-li-iš kib-ra-a-ta iš-tu tam-tì e-li-tì a-di tam-tì šap-li-tì a-ši-ib n[a-gi-i né-su-tì] LUGAL^mešKUR a-mur-ri-i a-ši-ib kuš-ta-ri ka-li-šú-un	van alle uiteinden van de wereld, van de Bovenzee tot de Benedenzee, zij die [in afgelegen streken] wonen, koningen van Amurru, die in tenten wonen, allemaal,
30 bi-lat-su-nu ka-bi-it-tì ú-bi-lu-nim-ma qé-er-ba ŠU.AN.NA^ki ú-na-áš-ši-qu še-pu-ú-a iš-tu [ŠU.AN.NA^k]ⁱ a-di URU aš-šur^ki ù MÙŠ-EREN^ki	hun zware tribuut naar mij toe en in Babylon kusten zij mijn voeten. Van [Babylon] tot Assur en van Susa,
31 a-kà-dè^ki KUR èš-nu-nak URU za-am-ba-an URU me-túr-nu BÀD.DINGIR^ki a-di pa-at ^kurqu-ti-i ma-ha-z[a e-be]r-ti ^ídIDIGNA ša iš-tu pa^!-na-ma na-du-ú šu-bat-su-un	Akkad, Esjnunna, Zamban, Me-turnu (en) Dēr tot aan de grenzen van Gutium, de cultuscent[ra aan de overzij]de van de Tigris, waar voorheen hun woonsteden in puin lagen,
32 DINGIR^meš a-ši-ib ŠÀ-bi-šú-nu a-na áš-ri-šu-nu ú-tir-ma ú-šar-ma-a šu-bat da-rí-a-ta kul-lat ÙG^meš-šú-nu ú-pa-ah-hi-ra-am-ma ú-te-er da-ád-mi-šú-un	deed ik de goden, die daarin woonden, terugkeren naar hun plaats en ik deed hen daar vestigen voor eeuwig. Al hun mensen bracht ik bijeen en deed hen terugkeren naar hun woonplaatsen.
33 ù DINGIR^meš KUR šu-me-ri ù URI^ki ša ^mdNÀ.NÍ.TUKU a-na ug-ga-tì EN DINGIR^meš ú-še-ri-bi a-na qé-reb ŠU.AN.NA^ki i-na qí-bi-ti ^dAMAR.UTU EN GAL i-na ša-li-im-tì	En de goden van Sumer en Akkad, die Nabonidus tot woede van de heer der goden Babylon had binnengebracht, liet ik (33) op bevel van Marduk, de gro te heer, in welbevinden
Cyrus' gebed
34 i-na maš-ta-ki-šu-nu ú-še-ši-ib šú-ba-at tu-ub ŠÀ-bi {ut} kul-la-ta DINGIR^mešša ú-še-ri-bi a-na qé-er-bi ma-ha-zi-šu-un	nederzitten in hun cella’s, woonplaatsen naar hun hart. Moge alle goden die ik naar hun cultussteden heb gebracht,
35 u₄-mi-ša-am ma-har ^dEN ù ^dNÀ ša a-ra-ku U₄^meš-ia li-ta-mu-ú lit-taz-ka-ru a-ma-a-ta du-un-qí-ia ù a-na ^dAMAR.UTU EN-ia li-iq-bu-ú ša ^mKu-ra-áš {-áš} LUGAL pa-li-hi-ka u ^mKa-am-bu-zi-ia DUMU-šú	dagelijks voor Bel en Nabû pleiten om mijn dagen te verlengen en mogen zij goede woorden voor mij spreken en mogen zij zeggen tot Marduk, mijn heer, dat: ‘Koning Cyrus, die u vereert, en Cambyses, zijn zoon,
Tekst Fragment B
36 /…\ […- i]b šu-nu lu-ú /…\ ÙG^meš TIN.TIR^ki/ik-tar-ra-bu\ LUGAL-ú-tu KUR.KUR ka-li-ši-na šu-ub-ti né-eh-tì ú-še-ši-ib	[…]. Mogen zij de onderhouders zijn van onze heiligdommen tot in de v[erre] toekomst.’ De mensen van Babylon zegenden het koningschap; al hun landen verschafte ik veilige woonplaatsen.
Bouwactiviteiten
37 [… KUR.]GI^mušen 2 UZ.TUR^mušen ù 10 TU.GUR₄^mušen.meš e-li KUR.GI^mušen UZ.TUR^mušen.meš ù TU.GUR₄^mušen.meš	[…]. (38) Dagelijks vermeerderde ik (37) [het aantal offerdieren met n ga]nzen, twee eenden en tien tortelduiven bovenop het (vroegere aantal offers van) een gans, eenden en tortelduiven.
38 [… u₄-m]i-šam ú-ta-ah-hi-id BÀD im-gur-^dEN.LÍL BÀD GAL-a ša TIN.TIR^k[ⁱ ma-as-s]ar-/ta\-šú du-un-nu-nù áš-te-'e-e-ma	[…]. Van Dur-Imgur-Enlil, de grote muur van Babylon, zocht ik de bescherming te versterken en
39 […] ka-a-ri a-gur-ru šá GÚ ha-ri-si ša LUGAL mah-ri i-p[u-šu-ma la ú-ša]k-/li-lu\ ši-pi-ir-šu	[…] de kade van baksteen van de oever van de gracht, die een vroegere koning gem[aakt had, maar] waarvan hij de constructie [niet had afge]bouwd,
40 [… la ú-ša-as-hi-ru URU] /a\-na ki-da-a-ni ša LUGAL ma-ah-ra la i-pu-šu um-man-ni-šu di-ku-u[t ma-ti-šu i-na (or: a-na) q]é-/reb\ ŠU.AN.NA^ki	[…, die het de stad niet omgeven had] aan de buitenkant, die een vroegere koning niet gemaakt had, zijn manschappen, de lichtin[g van zijn land, in/naar] Babylon
41 [… i-na ESIR.HÁD.RÁ]/A\ ù SIG₄.AL.ÙR.RA eš-ši-iš e-pu-uš-ma [ú-šak-lil ši-pir-ši]-in	[… met asfalt] en baksteen maakte ik (het) nieuw en [voltooide de constructie er]van.
42 [… ^gišIG^meš ^gišEREN MAH]^meš ta-ah-lu-up-tì ZABAR as-ku-up-pu ù nu-ku-š[e-e pi-ti-iq e-ri-i e-ma KÁ^meš-š]i-na	[… luxe cederen deuren] met bronzen beslag, drempels en deursluit[ingen, gevat in koper, plaatste ik (43) in al h]un [poorten].
43 [ú-ra-at-ti … š]i-ti-ir šu-mu šá ^mAN.ŠÁR-DÙ-IBILA LUGAL a-lik mah-ri-[ia šá qer-ba-šu ap-pa-a]l-sa^!	[… Een in]scriptie met de naam van Assurbanipal, een koning die [mij] voorging, [von]d ik [er].
44 […]/…\[…]-…-tì	[… op] zijn [pl]aats. Moge Marduk, de grote heer [mij geven (45)] als een geschenk [een lang] le[ven, een voltooid leven, een verzekerde troon en een langdurige regeri]ng
45 […]/…\[… a-na d]a-rí-a-tì	[… en moge ik …] in uw hart voor eeuwig.

Aangemaakt 7 september 2017

Koop nu

Commentaar

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!