Met enkele weken vertraging -hoor ik daar iemand "Vista" zeggen?- is hier dan de vijfentwintigste aflevering van de Livius Nieuwsbrief, een maandelijks verschijnend mailtje voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius Onderwijs. U kunt zich momenteel inschrijven voor de cursussen in 2008: het aanbod is hier. Jona Lendering (redactie) NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE Drie artikelen over het antieke Armenië (Ararat, Urartu, Armenië) en één klein stukje over Iran (Sarab-i Bahram). Verder een lang artikel over de zeeslag bij Aigospotamoi en dan kan een stukje over de Hellespont niet ontbreken. Dichter bij huis: de Drususgracht. Op onze zustersite LacusCurtius de vertaalde tekst van Varro's Landleven. En voor degenen die willen weten hoe het ook alweer zat met Sint-Nikolaas, is er dit oude artikel. EGYPTE Aardig artikel over oude rotstekeningen, waarvan nu is vastgesteld dat ze door herders zijn gemaakt. Het nieuws was moeilijk te missen: een reconstructie van het gezicht van Toetanchamon. En tussen de regels door valt in dit stukje te lezen dat iemand een deel van de vondsten in de tombe van King Tut heeft OPGEGETEN. Een verkenningsexpeditie in de Nijl, om te kijken of er oudheden in liggen (meer...). De obelisk van Axum, die lange tijd in Rome heeft gestaan, is enkele jaren geleden teruggegeven aan Ethiopie en wordt nu opnieuw opgericht. Brekend medianieuws! De onvermijdelijke doctor Zahi Hawass verkoopt zijn hoed! En verder: een obeliskenwerkplaats; Tebtunis; er gaan weer wat mummies onder de scan; een tempel bij de Vallei der Koningen. MESOPOTAMIË Het maandelijkse stukje over de ondergang van ons oudste erfgoed is een interview met de voormalige directeur van het geplunderde museum in Bagdad, maar ook dit en dit bericht gaan over de trieste gebeurtenissen in Irak. Ondertussen heeft het gesloten museum de deuren tijdelijk geopend voor enkele Amerikaanse soldaten - die vertellen dat de ouderdom van de oosterse beschaving iets nieuws voor hen was. Daarmee lijkt de problematiek wel aardig te zijn samengevat. En verder: nieuwe vondsten uit Mari. IRAN en CENTRAAL-AZIË Dat de opgravingen in Jiroft hét archeologische spektakelstuk van dit moment zijn staat vast, maar dat nu ook 's werelds oudste geschreven tekst zou zijn gevonden, is misschien wat voorbarig. De notoir onbetrouwbare website van de CAIS (gerund door Iraanse ballingen die blijven hopen op herstel van de monarchie) meldt de vondst van een nieuwe Achaimenidische koningsinscriptie. De kwaliteit van de CAIS-berichtgeving wordt aardig geïllustreerd door dit vervolg, waarbij de foto op zijn kop is geplaatst. Het bericht over wijnteelt in Sassanidisch Iran lijkt niet geheel vrij van politieke vooringenomenheid. Thomas Erdbrink schrijft over de dag waarop de voormalige sjah Cyrus de Grote herdacht (dit plaatje is óók aardig). En verder: Zabol; Pasargadai; een Medische ring. GRIEKENLAND De chronologie van het oostelijk Middellandse Zeegebied in de Bronstijd (de Kretenzische periode) is een bekend probleem, en de hier als nieuw gepresenteerde hypothese is ook al bekend. Een jaar of vijftien, om precies te zijn. Wonderlijk bericht: Griekse ingenieurs bouwden al hefboomachtige instrumenten voordat ze de wiskunde die daarbij hoort beheersten. Uw redacteur zal de verbaasde wiskundigen helpen: Egyptische piramidenarchitecten en Drentse hunebedbouwers deden dat óók. Dit is nu wél nieuws, al is de webpagina door de vele advertenties nagenoeg onleesbaar: met DNA-technieken is het mogelijk gebleken vast te stellen wat er in de amforen van een schip, ooit vergaan bij Chios, heeft gezeten. Tot nu toe werd de inhoud bepaald aan de hand van het amfoortype. Dat blijkt geen perfecte methode te zijn, want tenminste sommige amforen bleken niet de voorspelde wijn, maar oregano en olijfolie te bevatten. Een grote limonadefabrikant uit de Verenigde Staten sponsort de herbouw van enkele door bosbranden vernietigde gebouwen in Olympia. Je vraagt je onwillekeurig af of er ook iemand is die de zorg voor Aristoteles' Lyceum wil financieren. Weer eens een stukje over wat, met steeds minder accuratesse, de Archimedespalimpsest wordt genoemd. ("Minder accuratesse": de tekst wordt nog onderzocht en het staat vast dat er materiaal op staat dat niet van Archimedes is maar van Aristoteles. Alle publicaties over dit onderwerp zijn voorbarig.) En verder: opgravingen op Euboia (Artemistempel); kannibalisme; Romeinse vondsten in Lakonië. BULGARIJE Wat er in Bulgarije aan de hand is, is uw redacteur onbekend, maar archeologen blijven er stevig aan het werk - of weten de PR-machine goed te bedienen. Deze maand een necropool bij Varna, een fotoreportage van een opgraving bij de Shipkapas, wat kleine vondsten uit Perperikon, een Romeins beeld, Romeinse sarcofagen, een Laat-Romeins fort en de gebruikelijke berichtgeving over de smokkel van oudheden. Ook interessant: een artikel over Macedonië, vanuit een Bulgaars perspectief. TURKIJE Een graf van twee geliefden (meestal wordt dergelijk nieuws opgespaard voor Valentijnsdag). Een antieke dam wordt opnieuw gebruikt - en doet een dorp opbloeien. En verder: restauratiewerkzaamheden in Zeugma; Laodicea; een Hethitisch fort; Bitlis. ROME EN ZIJN RIJK De vondst van het Lupercal, de grot waar Romulus en Remus hun jeugd zouden hebben doorgebracht, was moeilijk te missen: alle kranten besteedden er aandacht aan, hoewel het nieuws al enkele maanden oud is (meer, meer, meer, meer...). Hoe de archeologen zo zeker weten dat dit het Lupercal is, werd uw redacteur niet helemaal duidelijk. Na zo'n spectaculaire vondst is het natuurlijk makkelijk om en passant toegangsprijzen voor het Forum Romanum in te voeren - wat nog niet eens zo'n heel slecht idee is als het toeristen afschrikt. Tussen de regels door valt bovendien te lezen dat het Huis van Augustus weer open gaat, en daar betalen we graag wat extra voor. (Er wordt gefluisterd dat de archeoloog die het Huis van Augustus opgroef, is overleden en dat sindsdien alle aantekeningen zoek zijn.) In Herculaneum zijn archeologen op zoek gegaan naar de tweede bibliotheek van de Villa dei Papiri. De eerste is in de achttiende eeuw gevonden en telde 1800 papyrusrollen met Griekse teksten, en de verwachting is dat er ook een Latijnse afdeling moet zijn geweest. Klein nieuws uit/over de stad Rome: een mooie collectie foto's van enkele opgravingen in het centrum van Rome; de Markthallen van Trajanus weer open voor het publiek (maar de kassa is ontoegankelijk opgesteld achter een boekhandeltje); een antiek huis is gevonden onder de Palazzo Valentini; een deel van de Aureliaanse Muur is ingestort na heftige regenval (en dat gebeurde niet voor het eerst); en volledigheidshalve noemt uw redacteur ook de tegenvallende expositie over antiek theater in het Colosseum. En verder: artikel over reenactors; heel aardig stukje over de Limes Tripolitanus (scrollen naar blz.23); archeoloog spit in zijn achtertuin en vindt ook nog wat; Romeinse grafsteen in Schotland; Romeins fort in Engeland; graf van een centurio; Romeinse villa in Oostenrijk; skeletvondst in Palmyra (met een schitterende foto van een dromedaris); muntschat in Portugal; clandestiene opgraving in Ostia; idem in Piazza Armerina; een idioot groot mozaïek bij Arrezo; het Romeinse theater van Cartagena (in Spanje). JODENDOM en CHRISTENDOM Op de Tempelberg is een muur ontdekt, en dat kan natuurlijk worden voorzien van een sensationele kop. Bij Qumran is een tunnel ontdekt, en dat kan natuurlijk worden voorzien van een sensationele kop. Bij het Meer van Galilea zijn mozaïeken in een synagoge ontdekt, en dat kan natuurlijk worden voorzien van een sensationele kop. Ruim een jaar geleden was er veel te doen over het Evangelie van Judas. Voor het eerst wordt de interpretatie dat het een gnostische tekst zou zijn, serieus ter discussie gesteld. De interpretatie van het zegel van Jezebel is minder probleemloos dan aanvankelijk werd aangenomen - met andere woorden, de berichtgeving van vorige maand was een canard. En verder: het Christendom als merk; de noodopgraving bij de Klaagmuur opnieuw; Jeruzalemse straat uit de tweede-derde eeuw. ROMEINEN IN DE LAGE LANDEN Bij Maastricht zijn resten van de grote weg van Bavay naar Keulen gevonden en gedateerd in 169. (Eigenlijk zou Maastrichts archeologienieuws moeten worden geboycot tot de Romeinse afdeling van het Bonnefantenmuseum weer is opengesteld - dat is toch langzamerhand het museale schandaal bij uitstek in Nederland.) Een leuk berichtje uit Leeuwarden: het contract waarin een Friese koe wordt verkocht aan een Romein, ooit gevonden in Tolsum, wordt opnieuw onderzocht. Velsen krijgt geen eigen museum, hoewel het veel spectaculaire Romeinse vondsten bezit: bij Velsen is een van de weinige antieke slagvelden opgegraven. Zou het RMO een speciale Velsen-zaal kunnen inrichten? Een interview met een reenactor uit Orientalis (v/h Heilig Landstichting). En in het verlengde daarvan: reenactors lopen de Vierdaagse - een oud maar waardevol filmpje. En verder: een Romeinse hondenschedel bij Opwijk (niet ver van Dendermonde/Aalst) en Romeinse vondsten bij Boxtel. OVERIG De Feniciërs zouden op Motya (een van hun steden op Sicilië) geen kinderoffers hebben gebracht. Boeiend overzichtsartikel over mummies uit Jemen. Een Duitse onderzoeker beweert iets nieuws te kunnen zeggen over de wereldkaart van Ptolemaios, maar beweert niets wat niet al in het mooie boek van Lacroix, Africa in Antiquity (1998), is te vinden. Kon deze Nieuwsbrief vorige keer berichten dat het moslim-activisten niet was gelukt een Pakistaans Boeddhabeeld te vernietigen, eind oktober hadden ze wel succes. Het beeld dat er nu niet meer is, ziet u hier: een mooie combinatie van Griekse en Boeddhistische kunst. Nieuwe online boeken: een geweldige beeldbank met antiek bronswerk en de tekst van enkele klassieke Duitse publicaties uit de negentiende eeuw, zoals de Römische Geschichte van Theodor Mommsen. DE "KASTEEL VAN AMSTERDAM-PRIJS" Elke maand zijn ze er weer: persberichten waarin sensationele archeologische vondsten worden gemeld, en en waarvan al gauw duidelijk is dat het erom gaat publiciteit te genereren om de financiering van de betreffende opgravingen veilig te stellen. Zoveel creativiteit verdient aandacht, en daarvoor is de "Kasteel van Amsterdam-prijs" ingesteld. Deze maand kan de prestigieuze onderscheiding natuurlijk niet gaan naar een ander bericht dan de vondst van de Muur van Nehemia. Geen geleerde van naam heeft ooit ontkend dat Jeruzalem na de vijfde eeuw, toen Nehemia de stadsmuren herstelde, een redelijk grote stad moet zijn geweest. Door te stellen dat dit wel is gebagatelliseerd, kun je een op zich aardige vondst als regelrecht spectaculair presenteren en als argument dat "die Bibel hat doch recht". De journalist neemt deze misrepresentatie van de discussie klakkeloos over. Dan heb je het als archeoloog verdraaid goed gedaan. De jury is onder de indruk en feliciteert de winnaars! NIEUWE EXPOSITIES De Musée Guimet-expositie over Afghanistan komt vanaf 22 december naar de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Om teleurstellingen te voorkomen: lees de recensie van de oorspronkelijke tentoonstelling ("Musée Guimet is overreaching itself"). In Haltern loopt tot 26 december nog de lichtelijk overbodige expositie over Luxus und Dekadenz in Pompeii und Herkulaneum. Helaas is daarvoor de vaste expositie gesloten, maar het is een makkelijke manier om voorwerpen te bekijken waarvoor je anders naar Napels zou moeten. En je ziet nog wat gladiatorenspul ook - hoewel de vraag pertinent is wat díe hebben van doen met antieke luxe. Lopende exposities: hier. VRIENDEN VAN LIVIUS De komende bijeenkomst van de Vrienden van Livius is een rondleiding door het Museum-Van Loon. Er kunnen tweemaal vijftien bezoekers meedoen: de eerste groep om 13.00 uur en de tweede om 15.00 uur. (Dit in verband met de museale opstelling en het stembereik van onze gids, de heer Weeda.) In tegenstelling tot bij de lezingen, dient men zich in verband met het beperkt aantal bezoekers aan het museum wel tevoren op te geven. Geef u dus snel op per mail (hjcras@hetnet.nl) Op zondag 6 januari in het nieuwe jaar zal een interessante lezing gehouden worden over vrijwel onbekende landen in Oost-Europa, hoe zij de val van de Muur hebben ervaren en wat erna gebeurd is tussen de oudere en jongere generaties. Nadere bijzonderheden volgen. DE ELGIN SOAP Korte inhoud van het voorafgaande: http://en.wikipedia.org/wiki/Elgin_Marbles of neem voor één keer dit overzichtsartikel. Het oude Akropolismuseum wordt ontruimd en de beelden gaan naar het nieuwe museum. Discussie in Groot-Britannië. Een Griekse activist roept -dat is iets nieuws!- op tot een campagne om de Elgin Marbles terug te krijgen. NIEUWE BOEKEN Van de hand van Eric Moormann en Olivier Hekster verscheen een aardig boekje, Ooggetuigen van het Romeinse Rijk. De lezer heeft er 63 antieke teksten mee in handen die samen een mooi afgerond beeld geven van de Romeinse samenleving. Uw boekhandelaar is blij als u er "9035130272" bij zegt. Niet minder aardig is R.S. Hulst en J. Vredenberg, Het Romeinse marskamp bij Ermelo (9053453315). Laat u alvast enthousiast maken op deze webpagina. EN TOT SLOT Dat is weer eens wat anders dan Beaujolais: uw eigen Pompeii-wijn. En uw redacteur bloost bij het zien van de blog van Chris van Leeuwen, waarop hij verslag doet van Liviusactiviteiten, en gelukkig de avonturen van FC Huizen niet vergeet. Jona
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!