Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Dit is de 137e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. De nieuwsbrief is gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.
Jona Lendering (redactie)
======================================
LIVIUS’ EIGEN NIEUWS
Een greep uit het Liviusaanbod: Sigrid van Roode verzorgt in het vernieuwde Rijksmuseum van Oudheden een leuke cursus over Egypte. En wat u op zo’n cursus mag verwachten, leest u hier.
Verder acht stukjes over het onderzoek naar de Trojaanse Oorlog, een stukje over piramiden, de lange schaduw van de negentiende eeuw en in de reeks museumstukken: de “Schat van Priamos”, een kouros, de Kritios-jongen, een Hellenistische danseres, en drie goden uit Palmyra.
Een Seleukidisch kwintet: Waarom is er zo weinig Seleukidische portretkunst? Waarom zijn de Seleukiden niet even bekend als de Ptolemaien? Hoe je als vrouw weg wordt onderhandeld: het romantische maar droevige verhaal van Stratonike. Eerherstel voor Antiochos IV Epifanes. En wat beschouwingen over de Syrische Oorlogen.
Plus: nee, er is géén bewijs dat ijs op de Rijn lag toen de Vandalen en Alanen op 31 december 406 die rivier overstaken (maar er valt meer over te zeggen).
======================================
HET MOOISTE VAN DE MAAND
In onze erkend subjectief “het allerleukste van de maand” genoemde rubriek dit keer het (veel te korte) bericht dat in Heerlen het onderzoek rond het badhuis is hervat.
======================================
EGYPTE
Aardig overzichtsartikel over het ontstaan van het alfabet.
Een slager blijkt zijn vlees te snijden op een zuiltrommel uit de tijd van de Dertigste Dynastie, dus vierde eeuw v.Chr.
En verder: Kom el-Hettan (Luxor), Qubbet el-Hawa, Gebel el-Silsila.
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Daan Nijssen vervolgde zijn reeks “Verloren Oudheid” met de Oxusbeschaving en de opkomst van het Perzische Rijk (1, 2, 3, 4). Hij geeft adviseert u ook bij het plegen van een staatsgreep.
En verder: algemeen artikel over opgravingen in zuidelijk Irak, een graf in Irak uit de Achaimenidische tijd, Tel Zurghul, creatief hergebruik van antieke tichels bij Babylon.
======================================
BLOED-OUDHEDEN
Alle aandacht voor de strijd tegen de zogenaamde Islamitische Staat zou de aandacht haast afleiden van de min of meer reguliere plunderingen in Libië, Egypte, Syrië en Irak: zoals bekend duiken er van tijd tot tijd al kunstvoorwerpen, papyri, kleitabletten en wat dies meer zij op via de illegale handel. De rest zal nog komen, als het wat minder opvallend gebeurt. Ondertussen zijn de mensen rond de opgravingen hun leven niet zeker. Vorige winter werden vier beveiligers van Saqqara en twee bewakers van een Belgische opgraving in Egypte vermoord, deze winter zijn drie archeologen in het tot nu toe rustige Iran gedood.
En dan is er dus de schade die ISIS aanricht. Een overzicht van de schade in Nimrud en Mari. Het goede nieuws is echter dat het Iraakse leger probeert de ruïnes van Nineveh te ontzien.
Het Amerikaanse leger heeft een wetenschappelijk rapport uitgebracht dat u hier kunt downloaden: wat bekend is over de illegale handel in oudheden, de problemen vóór 2010, de situatie in Syrië, de grootschalige plunderingen, erfgoed als strategische factor en aanbevelingen. U kunt even vooruit.
In het verlengde: een poging het inventaris te reconstrueren van het vrijwel zeker compleet vernietigde museum in Raqqa.
Plus: het opiniestuk die je wist dat zou komen – is het oosterse materiaal niet veiliger in de musea in het Westen? In elk geval Egypte wil zijn spullen terug.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
De Kasteel van Amstel-prijs voor het nieuwsbericht waarmee op de schandaligste wijze naar aandacht wordt gehengeld, gaat naar dit artikel over het toch al behoorlijk gehypete Mykeense graf in Pylos. Dit is het soort gezwam waarmee de oudheidkunde zichzelf voor schut zet bij iedereen die kan lezen. Hoe het ook kan: deze Mykeense opgraving bij Pydna.
Opgravingen in Knossos brengen “priceless treasures” aan het licht. Desondanks toch de moeite waard.
De archeologische vindplaats Vlochos was al bekend maar blijkt een complete stad te zijn uit de klassieke tijd.
Blijkbaar heeft iemand in Griekenland geld over, want anders verspil je het niet aan zoveel kitsch. Aan de overkant hebben ze in Halikarnassos ook grootste plannen.
Een leuke vondst in Pafos op Cyprus: een complete medische praktijk. En purperslakken. En meer.
En verder: Kythnos, de Riace-beelden, plus hoe de Odyssee ooit moet hebben geklonken.
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
Leuk bericht: twee scholieren bouwen, bij wijze van profielwerkstuk-natuurkunde, een Romeinse scorpio na.
Een Romeinse inscriptie met een wat ongebruikelijke vindplaats.
En verder: de Laokoöngroep, Laodicea, dodecahedrons en de bescherming van Lepcis Magna.
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Tijdens de Bataafse Opstand belegerden de troepen van Julius Civilis Xanten toen de Romeinen vanuit Mainz een leger stuurden om de noordelijke basis te ontzetten. In december 69 probeerde Civilis dat bij Krefeld te verrassen, maar dat mislukte en hij werd verslagen. Het slagveld lijkt nu te zijn gelokaliseerd.
De gemeente Nijmegen wil huizen bouwen over de oude Romeinse stad en daarbij zal worden geheid. De provincie vroeg aanvullend archeologisch onderzoek en kreeg binnen enkele dagen te horen dat er extra beschermingsmaatregelen zouden komen. (En er is een soortgelijke kwestie uit Engeland, waar de belangen van de erfgoedlocatie Stonehenge en die van het verkeer strijdig zijn. Niet iedereen is er gelukkig mee dat men een tunnel onder het Bronstijd-monument wil aanleggen.)
Waanzinnig interessante vondst in Heuneburg: bloed met een antiek virus. En een wagengraf.
Het standaard-laagwaternieuws is dat er ergens antieke resten zichtbaar zijn. Afgelopen week in Cuijk.
Germaanse nederzettingen zijn doorgaans niet heel groot en kenden geen versterkingen. Dachten we. In Werne, aan de Lippe, is nu een wél versterkte nederzetting gevonden.
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: het gebruik van wierook bij begrafenissen en Angelsakische vondsten in Cambridgeshire.
En verder: Bunnik, de Romeinse Kust, en alwéér een project om een Romeins schip na te bouwen.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Het was chanoeka en dus kregen we voorspelbare stukjes, zoals een artikel over een Hasmonese munt, over de Hasmoneeën in het algemeen, een inscriptie met de naam Hyrkanos, Zelfs een straat wordt erbij gesleept.
Niet dat het schrijven van voorspelbare stukken een joods alleenrecht is. Uw redacteur schreef met kerstmis in het NRC Handelsblad over de historische Jezus.
En hop, daar zijn weer wat snippers van de Dode Zee-rollen. De hype is er eerst, maar als u even doorleest ziet u dat de teksten nog niet zijn gelezen en dat zelfs de taal nog niet is vastgesteld. Om het stuk op lengte te krijgen, wordt maar weer eens verteld over bedoeïenen die zestig jaar geleden de echte Dode Zee-rollen vonden, hoewel de huidige fragmenten daar niets mee hebben te maken.
Leuk stuk over het gebruik van gelijkenissen in de joods-christelijke wereld van de eerste eeuw.
En verder: de opgraving van Hippos (Grieks-Romeinse stad op de Golanhoogte) een wijnpers, plus de biografie van Kyrillos van Alexandrië.
======================================
OVERIG
De wetenschapsvoorlichting over de Oudheid is vijftien tot twintig jaar verouderd. Door het simpel te houden en te weigeren de methode uit te leggen, krijgen mensen het idee dat de oudheidkundige disciplines geen echte wetenschap zijn – lees maar hier. Langzamerhand beginnen mensen echter wakker te worden. Een stuk over de rampzalige situatie in de archeologie. Meer zelfkritiek: hier.
De verspreiding van Arabieren (de paardensoort) langs de Zijderoute – al is het bewijs wat mager.
Nu het klimaat verandert, zijn er problemen met de C14-methode. Gelukkig kunnen we met C13 iets corrigeren.
Hoe gaat het verder met het Krim-goud? Hoger beroep.
En verder: de eerste zijde, een Jemenitische inscriptie, het gebruik van robots bij onderwaterarcheologie, ruzie in het Valkhofmuseum en Toebosch’ Onvolprezen Eigen Tijdschrift blikt terug op 2016.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
De negen nieuwe delen Loeb Classical Library 524-532 zijn geheel gewijd aan de vroege Griekse filosofen, van Pherecydes, Thales, Anaximander en Anaximenes (deel II) tot Antiphon, Lycophron en Xeniades (deel IX), in de editie en vertaling van Glenn Most en André Laks. U koopt de nieuwe Loebs Early Greek Philosophy bij Athenaeum voor de prijs van acht: €183,60 voor de set in plaats van € 16,55: stuurt u bij interesse een email naar klassiek@athenaeum.nl.
De overblijfselen van de Etruskische stad Caere vormen het middelpunt van dit boek dat ingaat op de verstedelijking in pre-Romeins Italië. Omdat er nauwelijks geschreven bronnen zijn uit deze periode is het archeologisch materiaal de leidraad.
De Lycische stad Patara in het hedendaagse Turkije was een belangrijke plaats in de oudheid, en wordt in Patara. Lykiens Tor zur Römischen Welt de oostelijke poort naar de Romeinse wereld genoemd. Bekendste persoon uit deze plaats: Nicolaas van Myra, oftewel Sinterklaas.
Auxilia, of inheemse hulptroepen, ondersteunden de Romeinse legioenen in hun veldtochten. De Bataven zijn hiervan een bekend voorbeeld. De Britse hoogleraar Romeinse archeologie Ian Haynes heeft ze uitvoerig onderzocht in het boek Blood of the Provinces. The Roman Auxilia and the Making of Provincial Society from Augustus to the Severans.
Uitgeverij van Oorschot heeft een aangevulde heruitgave uitgebracht van Gerard Koolschijns vertaling van Herodotus onder de titel Macht heeft vele minnaars. 50 verhalen en vormt een toegankelijke introductie van het werk van de Griekse historicus.
The Peripatetics. Aristotle’s Heirs 320 BCE – 200 CE gaat over de navolgers van Aristoteles die we kennen onder de noemer van de peripatetische school, met namen als Theophrastus en Strato.
======================================
DWAASHEID
Daar zijn ze weer, de Chinezen die afstammen van de Romeinen. Niet voor het eerst. Het erge is dat uw redacteur dit stuk kletskoek de wereld in lijkt te hebben geholpen, in 1995 of zo, toen het internet nog jong was en de mensheid nog onschuldig. Hier is een schuldbekentenis uit 2011.
Waren er ooit vrouwelijke priesteressen in het vroege christendom? Uitgesloten is het zeker niet, maar in elk geval de claim dat ze zijn afgebeeld in de catacomben is klinkklare kwakwetenschap – de afgebeelde vrouwen zijn zogenaamde orantes.
Jezusmythicisme – het idee dat Jezus geen historisch figuur is – is lastig te bestrijden omdat de aanhangers de twintigste- en eenentwintigste literatuur niet lezen. Die ligt immers achter de betaalmuren waar we nog tot 2020 voor moeten dokken. De mythicisten lezen in plaats daarvan verouderde literatuur en die lezen ze dan ook nog in het Engels. Cor Hoogerwerf legt in een schitterende blog uit welke gevolgen dat heeft.
En verder: de oudste nog gesproken talen ter wereld – gek genoeg zonder het Grieks, dat al zo’n vierendertig eeuwen is gedocumenteerd.
======================================
NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA
Uw redacteur blogde in december over de vragen uit de Nationale Wetenschapsagenda die betrekking hadden op de oude wereld. Antwoorden zijn er niet altijd, maar het waren goede vragen.
======================================
OVERLEDEN
De Nederlandse classica Anna Maria van Erp Taalman Kip is overleden. Ze wist alles over bokkenzangen, ofwel de Griekse tragedies.
======================================
EN TOT SLOT
De Vlaamse classicus Patrick Lateur blogt elke week: “De Oudheid op zondag”.
Toota witharsechwanoo!
======================================
Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de nieuwspagina van het Rijksmuseum van Oudheden en bij Aantekeningen bij de Bijbel.
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
