Literatuur
Bijbelteksten

Pogroms van Kishinev

De pogroms van Kishinev waren twee pogroms die in 1903 en 1905 in Kishinev (het moderne Chișinău, Moldavië) in het toenmalige Rusland werden gehouden.

Pogrom van 1903

De eerste pogrom was van 19 tot 21 april 1903. Tijdens de pogrom, die op Paasdag begon, werden 49 Joden gedood, 92 raakten ernstig gewond en een aantal Joodse vrouwen werden verkracht, ruim 500 raakten lichtgewond en 1.500 huizen raakten beschadigd. Amerikaanse joden begonnen met grootschalige georganiseerde financiële hulp en hielpen bij emigratie. Het incident vestigde de wereldwijde aandacht op de vervolging van joden in Rusland en bracht Theodor Herzl ertoe het "Uganda Scheme" voor te stellen als een tijdelijk toevluchtsoord voor de joden.

Culturele invloeden

De pogrom maakte bij sommige Russische schrijvers diepe indruk. Lev Tolstoi (1828-1910) werkte samen met Sholem Aleichem om een bloemlezing te produceren gewijd aan de slachtoffers, waarbij alle opbrengsten van de uitgever en auteur naar hulpverlening gingen, wat het werk "Esarhaddon, Koning van Assyrië" werd. Sholem Aleichem schreef vervolgens het materiaal voor de beroemde Fiddler on the Roof.

De Stad der Slachting

De Joodse dichter Hayim Nahman Bialik schreef naar aanleiding van deze pogrom het gedicht "De Stad der Slachting", waarvan hieronder een klein gedeelte is vertaald:

Sta op, ga naar de Stad der Slachting en kom naar de rechtbank,
Met je ogen zul je het zien en met je hand de hekken aanraken
Het geronnen bloed en de gestolde hersenen
Op de bomen en op de stenen en op het pleisterwerk van de muren

Ga naar de ruïnes, naar de gapende gaten,
Naar muren en haarden, verbrijzeld als door de donder:
In de diepte knetterde de explosie, de gaten worden groter,
De blootliggende zwarte steen en de naaktheid van de verbrande baksteen,

Zij zijn als open gaten vol van menselijke en zwarte wonden
Voor wie geen geneesmiddel en geen dokter bestaat,
Laat je voeten in het pluis zinken en struikel over de heuvels
Van scherven vaatwerk, gescheurde vodden en vernietigde boeken en boekrollen,

Beetje bij beetje werden ze vergaard door zware arbeid – en in een flits,
Is alles vernietigd…

Het gedicht van Bialik is een profetie van toorn, bestaande uit twaalf coupletten die betrekking hebben op een reis van 24 uur. Elk van de coupletten richt zich op een andere plek tijdens de pogrom in Chisinau.

Het eerste couplet begint met het bevel van de spreker aan de lezer: "Sta op, ga, ga naar de stad der slachting", wat een toespeling is op Gods Bijbelse gebod aan Abraham: "Ga weg uit uw land en uit uw land van geboorte" (Gen. 12:1), wat tevens de oplossing impliceert: immigratie naar het land Israël, gevolgd door een plastische beschrijving die verwijst naar de toestand van de stad na ongeregeldheden. Vóór de kleurrijke beschrijvingen eindigt het couplet met een verrassende terugkeer naar de routine van de natuur en de mens: "De zon kwam op, het gras bloeide en de slachter werd geslacht".

Het tweede couplet nodigt de lezer uit om vertrouwd te raken met de zolders waar de brute afslachtingen plaatsvonden, waaronder die van een moeder en haar baby, en in het donker verschijnen ogen die vragen waarom? en naar hem staren. Maar ook uiteindelijk "en de zon zal schijnen als een derde, en de helderheid van de aarde vernietigen" (cf. Jes. 13:10; Opb. 8:12).

Het derde couplet neemt de lezer mee naar de kelders van de huizen waar de vrouwen werden verkracht, terwijl de mannen zich verborgen hielden en baden dat hen geen kwaad zou overkomen. De beschrijving van hun daden is een kritiek op de daden van niet-heldendom van de mannen, iets dat nog versterkt wordt in het licht van het feit dat zij tot de ‘zonen van hun zonen van de Makkabeeën’ behoren, dus in tegenstelling tot de Makkabeeën, die bekend staan om hun heldendaden en moed. Echter in dit geval zijn hun nakomelingen ver van hen verwijderd. Ook aan het einde van dit couplet: "alles zal terugkeren naar zijn manier, en alles zal terugkeren naar de orde".

Het vierde couplet beschrijft de plaatsen waarnaar de Joden vluchtten, maar niet konden ontsnappen. "Horrorhuizen, varkenshokken en ossenstallen zijn indrukwekkende plaatsen", de vluchtelingen werden op vernederende plaatsen en op een gruwelijke manier afgeslacht "en zij stierven de dood van honden waar ze werden gevonden", dus wie niet gaat vechten, sterft uiteindelijk als een hond.

Het vijfde couplet waarin de lezer naar een moestuin gaat en daar allerlei verschrikkingen en verbrijzelde ledematen aantreft, van daaruit gaat hij naar de stal waar de Joden werden geëxecuteerd en daar concentreert zich ook al het verdriet en de angst van de wereld. De Shekinah is "moe van verdriet en gebrek aan kracht" en wordt beschreven als zwak en huilend, en is een beeld van de staat van het jodendom en de Joden.

In het zesde couplet waar de lezer arriveert op de begraafplaats buiten de stad en de spreker zichzelf identificeert als God "Vergeef mij, ellendige van de wereld, jouw God is net zo arm als jij, hij is arm in je leven en licht en hard in je leven dood", wat de spreker ervan weerhoudt te huilen, maar hij is een zwakke en hulpeloze god in zijn schaamte, net als zijn gelovigen.

In het zevende couplet blijft de lezer op een stukje gras rondhangen en gebiedt God hem wat onkruid uit te trekken, vergelijkbaar met de ontwortelde mensen zonder wortels. Van daaruit gaat hij naar het gebedshuis waar de overlevenden van de rellen bidden, maar God wil dat ze het uitroepen en schreeuwen om zo'n grote vernietiging en tegen hem in opstand komen. Maar "hun hart zal hun mond niet geloven, en ze vloeken niet, ze betreuren alleen hun lot en gaan niet in tegen een God die hen niet heeft geholpen".

Het achtste couplet waar de spreker – als God – zich wendt tot de lezer die zijn verdriet zal overwinnen en zijn missie zal erkennen. Laat hem geduldig zijn met de gevoelens van de slachtoffers, namens hen optreden en hen helpen standvastig te blijven ondanks de vernietiging en verwoesting.

In het negende couplet worden overlevenden beschreven die "hun geest stierven, hun brood verloren en dat hun God hen in de steek liet". Ze houden zich uiterlijk aan hun mitswot (wetten), maar hebben geen innerlijk vertrouwen daarin. Hun geest sterft en God verlaat hen.

Het tiende couplet beschrijft de uitbuiting die de gewonde Joden plegen "door publiekelijk hun wonden bekend te maken als een marskramer die roddelt" om donaties en een reeks geld te innen van welgestelde Joden die niet gewond waren geraakt.

In het elfde couplet neemt de kritiek toe dat er grof misbruik wordt gemaakt van de ramp door te bedelen en donaties in te zamelen, wat wordt omschreven als het handelen in de botten van de doden: "Naar de begraafplaats, bedelaars! En u groef de beenderen van uw voorouders en de beenderen van uw heilige broeders op en vulde uw tassen” om ze tentoon te stellen op zogenaamde beurzen."

In het twaalfde en tevens laatste couplet waarin de spreker de lezer oproept "op te staan en weg te rennen uit deze woestenij", zodat hij zijn verdriet kan luchten en weg kan gaan van de mensen. Het is mogelijk dat de verklaring ook een immigratie naar het land Israël impliceert en in feite een afsluiting is van de openingszin "ga ga" (Gen. 12:1), die dezelfde oplossing impliceert.

Pogrom van 1905

Een tweede pogrom in Kishinev vond een paar jaar later plaats op 19 en 20 oktober 1905. Deze pogrom maakte deel uit van een veel grotere reeks van meer dan 600 pogroms die destijds het Russische rijk overspoelden.

Deze keer begonnen de rellen als politieke protesten tegen de tsaar, maar veranderden al snel in een aanval op Joden waar die ook maar te vinden waren. Tegen de tijd dat de rellen voorbij waren, bleek dat 19 Joden waren gedood en 56 gewond geraakt. Joodse zelfverdedigingsliga’s, georganiseerd na de eerste pogrom, maakten een einde aan een deel van het geweld. Ook al wisten deze liga's te voorkomen dat er minder slachtoffers waren bij deze pogrom, konden zijn niet iedere aanval voorkomen.

Aangemaakt 28 oktober 2023, laatst bijgewerkt op 19 november 2023

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!