Literatuur
Bijbelteksten

Kristallnacht

De Kristallnacht was een pogrom tegen Joden uitgevoerd door de paramilitaire troepen Sturmabteilung (SA) en Schutzstaffel (SS) van de nazi-partij Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij, samen met enige deelname van de Hitlerjugend en Duitse burgers in heel nazi-Duitsland op 9 en 10 november 1938.

Herdenkingen

Gemeenschappelijke herdenking

In Duitsland is het de gewoonte om bij de niet verwoeste synagogen op 9 november een herdenking te houden.

Kerkelijke herdenking

Binnen de Evangelische Kerk in Duitsland maakt de herdenking van de Kristallnacht (“Tag des Gedenkens an die Novemberpogrome”) op 9 november deel uit van het kerkelijk jaar, met daarin de volgende liturgische elementen (Perikopenbuch nach der Ordnung gottesdienstlicher Texte und Lieder. Mit Einführungstexten zu den Sonn- und Feiertagen, p. 659–662):

• liturgische kleur: violet
• Spreuk van de dag: “Als iemand weet hoe hij het goede moet doen en het niet doet, is het een zonde.” (Jak. 4:17)
• Psalm 74:1–3, 8–11, 20–21
• Liederen van de dag: Evangelisch hymneboek nr. 146 ‘Neem van ons, Heer, trouwe God’ en nr. 235 ‘O Heer, neem onze zonden weg’ (het Halleluja wordt weggelaten vanwege het boetvaardige karakter ervan)
• Prekenreeks I. (2025; 2031; …) Markus 14:66–72
• Prekenreeks II (2026; 2032; …) 1 Petrus 5:8–9
• Prekenreeks III. (2021; 2027; …) Spreuken 24:10–12
• Prekenreeks IV (2022; 2028; …) Lukas 22:31–34
• Prekenreeks V. (2023; 2029; …) Mattheus 24:23–27
• Preekreeks VI. (2024; 2030; …) Exodus 1:15-22
• Overige teksten die gelezen worden: Spreuken 31:8-9, Efeziërs 6:10-17 en Openbaring 20:11-15

Ook in Nederland wordt in diverse synagoges herdenkingsdiensten gehouden, waarbij in sommige gevallen eerst een tocht wordt gemaakt.

Nationale herdenking

Op 9 november 1992 was de eerste herdenking van de Kristallnacht in Nederland bij het stadhuis in Amsterdam en georganiseerd door Nederland Bekent Kleur (NBK). Dit werd in de jaren daarna herhaald. Tevens namen een tiental steden dit initiatief over waaronder Breda, Eindhoven, Leiden, Groningen, Tilburg, het v/m Kamp Westerbork en het v/m Kamp Amersfoort al dan niet in samenwerking met daar aanwezige synagogen.

Vanwege het links-liberale karakter van deze bijeenkomsten in Amsterdam was er al snel kritiek. In 2000 deed de gemeente Amsterdam een oproep voor een "landelijke manifestatie tijdens de Kristallnachtherdenking tegen vreemdelingenhaat, racisme, islamofobie en antisemitisme" met als gevolg dat diverse synagogen hun eigen herdenking hielden. In 2008 spraken bij de herdenking in Amsterdam onder meer voormalig minister van Binnenlandse Zaken Ed van Thijn (PvdA), voorzitter van NBK René Danen en oud-Kamerlid Mohamed Rabbae (GroenLinks). Tijdens hun toespraken werd de aandacht meer gelegd op hedendaags racisme en de vermeende stigmatisering van moslims dan dat het een herdenking was van de pogrom. Diverse Joodse organisaties spraken hun woede uit dat de herdenking was gekaapt. Zo schreef Paul Damen, hoofdredacteur van het Nieuw Israëlietisch Weekblad, van een "schandelijke", "a-historische" en "schaamteloze" bijeenkomst. De gelijkstelling van vermeende moslimhaat met de Kristallnacht beschouwde hij als "meeliften op andermans leed" (NIW, week 46 p. 8).

Aangemaakt 11 november 2023

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!