Literatuur
Bijbelteksten

Jeruzalem

Jeruzalem

Jeruzalem (Hebreeuws יְרוּשָׁלַ͏ִם ^H3389; Ivriet יְרוּשָׁלַיִם; Aramees יְרוּשָׁלֵם ^H3390; Grieks Ἱεροσόλυμα ^G2414 of Ἱερουσαλήμ ^G2419), hoofdstad van Israël, ook wel stad van David genoemd.

Bijbel

Voordat Jeruzalem werd ingenomen door koning David, werd de stad Jebus genoemd (Richt. 19:10-11; 1 Kron. 11:4-5), mogelijk was dit een denigrerende naam voor de stad (→ Jebus). In Jesaja wordt de stad Ariel genoemd (Jesaja 29:1, 2, 7).

Nadat koning David de stad had ingenomen, maakte hij haar tot de hoofdstad van zijn koninkrijk, na de dood van koning Salomo scheurde het rijk en werd het de hoofdstad van het Judeesche rijk tot het volk in ballingschap werd afgevoerd. Nadat de Babylonische koning Nebukadnezar de stad had ingenomen werd de tempel (2 Kon. 25:9ev.) en de stad verwoest (2 Kon. 25:10; Jer. 52:14; → Vernietiging Jeruzalem).

Aan het einde van de ballingschap werd Jeruzalem herbouwd en de hoofdstad van een nieuw provincie, een reden voor Samaria om te protesteren bij koning Artaxerxes I (Ezra 4:11-16), omdat dit ten koste ging van hun inkomsten uit belastingen (cf. Ezra 4:13).

In de Evangeliën zien we dat Jezus regelmatig in Jeruzalem was en in Handelingen 1:9ev. lezen we dat hij op de Olijfberg ten hemel voer.

Aantal inwoners in Bijbelse tijden

Het is moeilijk te schatten hoeveel personen er in Jeruzalem woonden.

Tijdens de Perzische periode wordt het aantal teruggekeerde Joden die naar Jeruzalem gingen tussen de 1000 (H. Geva, "Jerusalem's Population in Antiquity: A Minimalist View". Tel Aviv. 41 (2): 131–160) en 2750 geschat (S. Niditch, p. 224), .

TIjdens de val van Jeruzalem in 70 n.C. wordt door Josephus geschreven dat er meer dan een miljoen Joden werden gedood en 97.000 als slaaf werden verkocht (Fl. Josephus, The Wars Of The Jews, VI.9.3). Op basis van archeologische bewijzen denkt Hillel Geva dat er minimaal 20.000 mensen toen in Jeruzalem hebben geleefd (H. Geva, "Jerusalem's Population in Antiquity: A Minimalist View". Tel Aviv. 41 (2): 131–160).

Terminologie

Het Hebreeuws Jeruzalem יְרוּשָׁלַ͏ִם ^H3389 yĕrûšālēm is mogelijk afgeleid van יָרָה ^H3384 en שָׁלַם ^H7999, zie יְרוּשָׁלַ͏ִם ^H3389 voor een volledige woordstudie.

Het Grieks Ἱεροσόλυμα ^G2414 en Ἱερουσαλήμ ^G2419 is afgeleid van het Hebreeuws.

Jodendom

Voor de Joden was en is Jeruzalem altijd de belangrijkste stad geweest. Onder andere omdat hier ook de tempel stond.

Christendom

Voor christenen is de stad belangrijk omdat Jezus hier is gekruisigd en opgestaan. Tevens is de stad vanaf het begin van het christendom een geliefd pelgrimsoord en om die reden zijn in de loop der eeuwen diverse grote kerken gebouwd. Ook wordt regelmatig melding gemaakt van het Jeruzalem syndroom, een psychische ziekte waarbij mensen menen dat ze een Bijbels persoon zijn, zoals koning David, Maria of Simson.

Overige religies

Jeruzalem wordt niet genoemd in de koran en zelfs werd binnen de islam ervan uitgegaan dat Mohammed niet van de Al-Aqsa moskee op de tempelberg in Jeruzalem ten hemel steeg maar van Ji'irrana waar al eerder een moskee met de naam al-Masjid al-Aqsa "de verste" was (Rizwi Faizer, The Life of Muhammad: Al-Waqidi's Kitab Al-Maghazi, p. 469). In 682 weken de Omajjaden naar Jeruzalem uit omdat Abd allah Ibn al-Zubayr hen had verboden om nog naar Mekka te gaan. Pas na 1948 nam de stad in belangrijkheid toe en werd algemeen aangenomen dat Mohammed hier was geweest.

Geschiedenis

• Een van de eerste vermeldingen van Jeruzalem (Rušalimum of Urušalimum) is in de Egyptische Execration Texts (~1900 v.C.), waar de stad als een van de vijandelijke steden wordt genoemd. (Slavik, Diane. 2001. Cities through Time: Daily Life in Ancient and Modern Jerusalem. Geneva, Illinois: Runestone Press, p. 60.)
• c. 1700 v.C. – Earliest archeological evidence of stone walls built around the city.
• c. 1330 v.C. – Correspondentie in de Amarna brieven tussen Abdi-Heba, Kanaänitische leider van Jeruzalem (Urusalim), en Amenhotep III, waaruit de suggestie wordt geweekt dat het een vazalstaat was van Nieuw Koninkrijk van Egypte.
• Daarnaast heb je de inscriptie in de tunnel van Hizkia die van oude datum is, maar niet de naam Jeruzalem geeft.

Davidische dynastie (1004-586 v.C.)

• 1004 v.C. – Koning David verovert, als eerste daad van zijn koningschap, de stad op de Jebusieten (2 Sam. 5:6–9; 1 Kron. 11:4-7) en maakt haar tot zijn hoofdstad. Hij brengt de ark van het verbond binnen haar muren. Vanaf de 10^de eeuw voor Christus was Jeruzalem het godsdienstige en politieke centrum van Israël. Het tempelterrein, het heiligste deel van de stad, werd door David gekocht en niet veroverd. 
• 962-955 v.C. – Koning Salomo bouwt de Eerste Tempel (1 Kon. 6).
• 926 v.C. – Deling van Israël in het tienstammenrijk (Israël) en het tweestammenrijk (Juda) (1 Kon. 12)
• 925 v.C. – Verovering en plundering door de Egyptische farao Sisak (1 Kon. 14:25v). 
• 843 v.C. – De Filistijnen en Arabieren veroveren en plunderen Jeruzalem (2 Kron. 21:16v.).
• 733 v.C. – Israëlieten en Arameërs belegeren samen Jeruzalem, Tiglat-Pileser bevrijdt Jeruzalem (2 Kon. 16).
• 701 v.C. – Gedurende de regering van koning Hizkia wordt Jeruzalem belegerd door de Assyrische koning Sanherib (2 Kon. 18-19), die hierover in zijn annalen bericht, parallel aan de mededelingen van 2 Kon. 17–18 en Jes. 36–37. 
• 605 v.C. – Inval van de Babylonische koning Nebukadnezar in Juda. Eerste ballingschap (2 Kon. 24).
• 597 v.C. – Tweede ballingschap (2 Kon. 24).

Ballingschap tot Christus

• 587/586 v.C. – De Babylonische koning Nebukadnezar neemt de stad in, verwoest de Tempel en voert de bewoners weg naar Babylon (2 Kon. 25:9v), derde ballingschap. 
• 539-332 v.C. – De Perzische periode, ie. heerschappij van de Meden en de Perzen.
• 538 v.C. – Na de val van het Nieuw-Babylonische rijk (539 v.C.) keren de ballingen van Juda en Jeruzalem met steun van Cyrus, de koning van Perzië, naar hun land van herkomst terug. 
• 520-516 v.C. – Herbouw van de tempel (Ezra). 
• 445 v.C. – Herbouw van de stadsmuren (Nehemia) 
• 332 v.C. – Alexander de Grote veroverd Israël, priesters ontvangen hem en weten hem te overtuigen om de stad niet te verwoesten. 
• 313 v.C. – Ptolemaeus I, generaal onder Alexander de Grote, neemt Jeruzalem in.
• 301-198 v.C. – Jeruzalem onder Egyptische heerschappij.  
• 198 v.C. – Begin heerschappij Seleuciden. 
• 167 v.C. – De Syrische heerser Antiochus IV Epiphanes ontheiligt de tempel. Op het brandofferaltaar wordt een afgodsbeeld geplaatst, waarschijnlijk een beeld van de Griekse hoofdgod Zeus. In de tempel werden varkens, voor joden onreine dieren, geslacht. Op het onderhouden van de sabbat en de besnijdenis en het bezit van heilige Wetsrollen kwam de doodstraf te staan.
• 167-165 v.C. – Makkabeese Oorlog. Tijdens de Seleucidische heerschappij breekt de zgn. Makkabeese Oorlog uit. De oorlogsjaren liggen tussen de verontreiniging van de tempel door invoering van heidense cultus onder de hogepriester Menelaüs en de herinwijding van de tempel door Judas de Makkabeeër. 
• 164 v.C. – Judas de Makkabeeër verslaat een Grieks-Syrisch (Seleucidisch) leger in de slag bij Beth Zur, de Joodse opstandelingen heroveren Jeruzalem. Herinwijding van de Joodse Tempel, welke gebeurtenis nog jaarlijks door de Joden over de hele wereld herdacht (Chanoeka).
• 126 v.C. – Jeruzalem wordt belegerd door Antiochus Soter.
• 65 v.C. – Jeruzalem wordt belegerd door Aratus.
• 63 v.C. – De Romeinse generaal Pompeius (106-48 v.C.) maakt een einde aan de schijn van onafhankelijkheid die de Makkabeese dynastie had weten te bewaren en bevestigt de heerschappij van de Romeinen.
• 40 v.C. – Jeruzalem wordt ingenomen door de Parthen.
• 38 v.C. – Jeruzalem wordt ingenomen door Herodes de Grote.
• 25-13 v.C. – Herodes de Grote (73-4 v.C) verfraait Jeruzalem met bouwwerken en doet vooral veel voor de restauratie en uitbreiding van de tempel en zijn bijgebouwen. 
• 20 v.C. – Koning Herodes begint met de verbouwing van de Tweede Tempel.

Van Christus tot 19^de eeuw

• ~32 – De door God gezonden Messias Jezus, onze Heiland, wordt gekruisigd op Golgotha, buiten de poort van Jeruzalem. Op de derde dag staat Hij echter uit de doden op. Gedurende 40 dagen verschijnt Hij aan zijn leerlingen (Hand. 1). Vanaf de Olijfberg buiten Jeruzalem vaart Hij op naar de hemel (Hand. 2:10). Later daalt de Heilige Geest neer op de leerlingen en de eerste gemeente ontstaat in Jeruzalem, die snel aangroeit tot meer dan 3000 leden. De gemeente ondervindt later vervolging.  
• 70 – Tijdens de Joodse opstand tegen de Romeinen wordt Jeruzalem met de tempel in 70 n.C. door Titus veroverd en verwoest.
• 132-135 – Joodse opstand tegen de Romeinse overheersing. Verbitterde strijd om Jeruzalem, onder aanvoering van Bar Kochba.  
• 135 – Verwoesting van Jeruzalem en verdrijving van de Joden uit de stad door keizer Hadrianus. Op de berg Moriah wordt een tempel voor de Romeinse afgod Jupiter (equivalent van de Griekse hoofdgod Zeus) gebouwd. De verwoeste stad wordt een Romeinse kolonie met de naam Colonia Aelia Capitolina.
• Alleen op de 9^de dag van de maand Ab (Joodse kalender, eind juli/begin augustus), de dag waarop de eerste en de tweede tempel werden verwoest, mochten de Joden in Jeruzalem komen om ter plaatse over de verwoesting van de tempel en het leed van hun verstrooiing te treuren. Ze moesten echter ook belasting betalen overeenkomstig de hoeveelheden tranen die ze vergoten hadden. Als plaats van samenkomen werd hun een overeind gebleven deel van de westelijke muur van de tempelplein aangewezen. Zo werd deze muur tot de Klaagmuur.  
• In de vierde eeuw maakten de Byzantijnen Jeruzalem tot een christelijk centrum.
• 324 – Jeruzalem wordt onder keizer Constantijn een christelijke stad. 
• 333 – Bouw van de Heilig Grafkerk en andere kerken door Constantijn en zijn moeder Helena.
• 363 – De Byzantijnse keizer Julianus gaf de Joden toestemming om de tempel te herbouwen. Bij het begin van de bouw kwamen door een aardbeving, gevolgd door een ontploffing, vele arbeiders om het leven. Om die reden en omdat de keizer korte tijd later stierf en een andersgezinde heerser aan de macht kwam werd de bouw gestopt. 
• 614 – De Perzen onder Chosroës II nemen de stad in en verwoesten haar. Ze heersen er tot 628.
• 629 – De Byzantijnse Romeinen (Oost-Romeinse Rijk) heroveren Jeruzalem. In de tijd daarna hoopt zich mest en vuil op de Tempelberg op.  
• 638 – Jeruzalem wordt veroverd door de islamitische kalief Omar ibn al-Chattab (= Omar I), dankzij het optreden van patriarch Sophronius zonder geweldpleging. Er was destijds nog geen moskee in Jeruzalem. Omar slaat een uitnodiging om in een kerk te bidden af, omdat hij niet wilde dat de moslims de kerk in een moskee zouden veranderen nadat hij er zou hebben gebeden.
• 685-691 – Bouw van het Islamitische Rotskoepel op het Tempelberg.
• 705-750 – Bouw van de Al-Aksa Moskee.
• 1077 – de Turken veroveren de stad. Hun harde optreden tegen de christelijke bevolking wordt een van de oorzaken van de kruistochten.
• 1099 – Inname van Jeruzalem door de kruisvaarders onder aanvoering van Godfried van Bouillon, tijdens de eerste kruistocht. Ze richten een slachting onder Joden en moslims aan.
• 1100 – Jeruzalem wordt de hoofdstad van de kruisvaarderstaat. 
• 1187 – de Koerdische sultan Saladin, sultan van Egypte en Syrië, verovert Jeruzalem, verdrijft de kruisvaders en staat de joden toe terug te keren.
• 1229 – De Duitse keizer Frederik II weet door onderhandeling de heilige plaatsen (Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth) opnieuw in bezit te krijgen. De heerschappij der kruisvaarders duurt tot 1244. 
• 1244 – Jeruzalem valt weer in handen van de moslims, ditmaal van de Egyptische Mammelukken, die tot 1517 over Palestina heersten.
• 1517 – Jeruzalem veroverd door de Ottomaanse Turken. Ze heersen in het land Israël tot 1917. Jeruzalem is een Ottomaanse provinciehoofdstad. 
• 1538 – Sultan Süleyman I de Grote, ook genoemd 'de Prachtlievende', herbouwt de muren en poorten van Jeruzalem. Deze muren en poorten zijn er nu nog. Onder de moslims heette de stad al-Kuds.

19^de eeuw

• 1836 – Naar schatting zijn er ongeveer 20.000 inwoners, waaronder 2000 Grieken, 1000 Rooms Katholieken, 600 Armeniërs, Syriërs en Kopten, en 3000 tot 4000 Joden gerekend worden. De overige bewoners moslims en merendeels Arabieren.
• 1840 – Sinds 1840 (volgens anderen sinds 1850 of 1863)  vormen Joodse inwoners een meerderheid in Jeruzalem.
• 1843 – Het aantal pelgrims dat Jeruzalem bezoekt wordt geschat op ongeveer 5000 (Ernst Gustav Schultz, Jerusalem; eine Vorlesung (Berlin: S. Schropp, 1845) p. 34).
• 1844 – De oudste foto's (zover bekend) van Jeruzalem dateren uit 1844. Ze zijn gemaakt door de Franse fotograaf Joseph-Philibert Girault de Prangey, die in de jaren 1841-1844 in Italië en het Midden-Oosten rondreisde.
• 1860 – De eerste wijk buiten de muren wordt gesticht op initiatief van Sir Moses Montefiore.
• 1864 – Bouw van de Hurva-synagoge.
• 1869 – Keizer Frans Josef van Oostenrijk op bezoek. Toen hij de onvoltooide Tiferet Jisrael-synagoge zag, zou hij gevraagd hebben waarom zij geen dak had. "Waarom? De synagoge nam haar hoed af uit eerbied voor Uw Majesteit" kreeg hij als antwoord waarop hij geld schonk om de synagoge verder af te bouwen.
• 1871 – In zijn reisverslag uit 1871 (Travels around the World) beschreef de voormalige minister van buitenlandse zaken van de VS, William Seward, de gebeden van de Joden bij de Klaagmuur: "hun klaagzangen uitstortend over de val van hun geliefde stad". Seward deelt mee dat de Joodse bevolking 8000 personen telt, het dubbele van het aantal christenen en moslims. - De bouw van de Tiferet Jisrael-synagoge wordt voltooid.
• 1872 – Op 19 augustus 1872 wordt de Tiferet Jisrael-synagoge ingewijd. Zij diende tot haar vernietiging in 1948 als baken van de chassidische gemeente te Jeruzalem.
• 1881 – In Jeruzalem arriveren christenen die een 'Amerikaanse kolonie' oprichten. Zij beschouwen de terugkeer van Joden naar het Heilige Land als een voorteken van de Messiaanse tijd.
• 1896 – In Jeruzalem wonen 45.420 personen, waarvan 28.112 joden (61,8%), 8.745 christenen (19,2%) en 8.560 moslims (18,8%). Zover bekend dateert de eerste film met beelden van Israël (Jeruzalem) uit 1896.
• 1898 – De Duitse keizer brengt een bezoek aan Jeruzalem.

20^ste eeuw

• 1917 – Jeruzalem wordt door de Britse generaal Allenby bevrijd van de Turken. De Ottomaanse heerschappij is voorbij.
• 1922 – Groot-Brittannië aanvaardt het mandaat over Palestina met de opdracht van de Volkenbond, er een joods nationaal tehuis te vestigen. Jeruzalem wordt de zetel van de Engelse Hoge Commissaris Sir Herbert Samuel, en daarmee de hoofdstad van het Britse mandaatgebied.
• 1929 – Naar aanleiding van het blazen van de ramshoorn bij de Klaagmuur op Grote Verzoendag, volgt een felle Arabische demonstratie tegen de joden gepaard met Arabische pogroms.
• 1947 – De Verenigde Naties besluiten bij hun verdelingsplan om Jeruzalem toch een aparte status te geven en onder internationaal bestuur te plaatsen. De Arabieren verwierpen dit plan.

Na oprichting staat Israël

• Na de oprichting van de staat Israël werd op 11 december 1949 Jeruzalem tot hoofdstad van het land uitgeroepen, omdat deze vanaf het begin van de Joodse geschiedenis de hoofdstad van Israël was.
• Een deel van de stad moest reeds in 1948 worden prijsgegeven aan de aanvallende Arabische landen. Jordanië annexeerde de stad, naast Judea en Samaria. uit het veroverde oostelijke gedeelte werden alle Joden verjaagd.
• In 1967 toen Israël opnieuw werd aangevallen, konden ze het oostelijke deel van Jeruzalem heroveren op Jordanië.
• In 1988 erkende Israël de bevoegdheid van koning Hoessein van Jordanië om het toezicht op de heiligdommen op de Tempelberg te blijven behouden.
• Op 30 juli 1980 werd de Jeruzalemwet aangenomen in het Knesset, waarin nog eens werd benadrukt dat Jeruzalem de hoofdstad is van het Joodse volk. Als reactie hierop werd Resolutie 478 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties uitgegeven waarin werd veroordeeld dat Jeruzalem "de eeuwige en ondeelbare hoofdstad van Israël is". Alle landen verplaatsten vervolgens hun ambassades naar Tel Aviv.
• In 2000 brak de Tweede Intifada uit en kreeg de stad meerdere terroristische aanslagen te voortduren.
• 2010 – de Hurva synagoge is herbouwd.
• Op 7 april 2017 erkende president Putin van Rusland Jeruzalem als hoofdstad van Israël (RD, 7-4-2017).
• Op 6 december 2017 erkende president Trump van de Verenigde Staten Jeruzalem als hoofdstad van Israël (NOS, via YouTube). In tegenstelling tot de erkenning van Rusland leidde deze beslissing tot grote woede bij de Arabieren. Tsjechië volgde meteen het voorbeeld van Amerika en erkende ook Jeruzalem als hoofdstad (Arutz7, 7-12-2017). Nederland vond het een onverstandige keuze.